yasya sa loka . yatra yAvati punarAkAshe jIvapudgalayorgatisthitI na sambhavato, dharmAdharmau nAvasthitau, na kAlo durlalitastAvatkevalamAkAshamAtmatven svalakShaNan yasya soloka ..128..
uppAdaTThidibhangA poggalajIvappagassa logassa .
mukhyavRuttyArthaparyAy iti vyavasthApayati — jAyante jAyante . ke kartAra . uppAdaTThidibhangA utpAd- sthitibhanggA . kasya sambandhina . logassa lokasya . kimvishiShTasya . poggalajIvappagassa pudgal- jIvAtmakasya, pudgalajIvAvityupalakShaNan ShaDdravyAtmakasya . kasmAtsakAshAt jAyante . pariNAmAdo pariNAmAt ekasamayavartinorthaparyAyAt . sanghAdAdo va bhedAdo na kevalamarthaparyAyAtsakAshAjjAyante jIv- pudgalAnAmutpAdAdaya sanghAtAdvA, bhedAdvA vyanyjanaparyAyAdityartha . tathAhi — dharmAdharmAkAshakAlAnAn mukhyavRuttyaikasamayavartinorthaparyAyA ev, jIvapudgalAnAmarthaparyAyavyanyjanaparyAyAshcha . kathamiti chet . dravya — unakA samudAy jisakA 1svapanese svalakShaN hai, vah lok hai; aur jahAn jitane AkAshamen jIv tathA pudgalakI gati -sthiti nahIn hotI, dharma tathA adharma nahIn rahate aur kAl nahIn vartatA, utanA keval AkAsh jisakA sva -panese svalakShaN hai, vah alok hai ..128..
ab, ‘kriyA’ rUp aur ‘bhAv’ rUp aise jo dravyake bhAv hain unakI apekShAse dravyakA visheSh (-bhed) nishchit karate hain : —
anvayArtha : — [pudgalajIvAtmakasya lokasya ] pudgal -jIvAtmak lokake [pariNAmAt ] pariNamanase aur [sanghAtAt vA bhedAt ] sanghAt (milane) aur bhed (pRuthak hone) se [utpAdasthitibhangA ] utpAd, dhrauvya aur vyay [jAyante ] hote hain ..129..
utpAd, vyay ne dhruvatA jIvapudgalAtmak lokane pariNAm dvArA, bhed vA sanghAt dvArA thAy chhe. 129
1. svapanese = nijarUpase (ShaDdravyasamudAy hI lok hai, arthAt vahI lokakA svatva hai — svarUp hai . isaliye lokake svapanese ShaTdravyonkA samudAy lokakA svalakShaN hai .)