sUtrayiShyate hi svayamAkAshasya pradeshalakShaNamekANuvyApyatvamiti . ih tu yathAkAshasya pradeshAstathA sheShadravyANAmiti pradeshalakShaNaprakAraikatvamAsUtryate . tato yathaikANuvyApyenAnshen gaNyamAnasyAkAshasyAnantAnshatvAdanantapradeshatvan tathaikANuvyApyenAnshen gaNyamAnAnAn dharmAdharmaik- jIvAnAmasankhyeyAnshatvAt pratyekamasankhyeyapradeshatvam . yathA chAvasthitapramANayordharmAdharmayostathA samvartavistArAbhyAmanavasthitapramANasyApi shuShkArdratvAbhyAn charmaN iv jIvasya svAnshAlpa- bahutvAbhAvAdasankhyeyapradeshatvamev . amUrtasamvartavistArasiddhishcha sthUlakRushashishukumArasharIravyApi- tvAdasti svasamvedanasAdhyaiv . pudgalasya tu dravyeNaikapradeshamAtratvAdapradeshatve yathodite satyapi utpattirbhaNitA . paramANuvyAptakShetran pradesho bhavati . tadagre vistareN kathayati ih tu sUchitamev ..137.. evan panychamasthale svatantragAthAdvayan gatam . ath kAladravyasya dvitIyAdipradesharahitatvenApradeshatvan vyavasthApayati — samao samayaparyAyasyopAdAnakAraNatvAtsamaya kAlANu . du puna . sa cha kathambhUta .
TIkA : — (bhagavat kundakundAchArya) svayam hI (140 ven) sUtra dvArA kahenge ki AkAshake pradeshakA lakShaN ekANuvyApyatva hai (arthAt ek paramANuse vyApta honA vah pradeshakA lakShaN hai ); aur yahAn (is sUtra yA gAthAmen) ‘jis prakAr AkAshake pradesh hain usIprakAr sheSh dravyonke pradesh hain’ isaprakAr pradeshake lakShaNakI ekaprakAratA kahI jAtI hai .
isaliye, jaise ekANuvyApya (-ek paramANuse vyApta ho aise) anshake dvArA gine jAne par AkAshake ananta ansh honese AkAsh anantapradeshI hai, usIprakAr ekANuvyApya ( – ek paramANuse vyApta hone yogya) anshake dvArA gine jAne par dharma, adharma aur ek jIvake asankhyAt ansh honese ve – pratyek asankhyAtapradeshI hai . aur jaise 1avasthit pramANavAle dharma tathA adharma asankhyAtapradeshI hain, usIprakAr sankochavistArake kAraN 2anavasthit pramANavAle jIvake — sUkhe -gIle chamaDekI bhAnti — nij anshonkA alpabahutva nahIn hotA isaliye asankhyAtapradeshIpanA hI hai . (yahAn yah prashna hotA hai ki amUrta aise jIvakA sankochavistAr kaise sambhav hai ? usakA samAdhAn kiyA jAtA hai : — ) amUrtake sankochavistArakI siddhi to apane anubhavase hI sAdhya hai, kyonki (sabako svAnubhavase spaShTa hai ki) jIv sthUl tathA kRush sharIramen, tathA bAlak aur kumArake sharIramen vyApta hotA hai .
pudgal to dravyata ekapradeshamAtra honese yathokta (pUrvakathit) prakArase apradeshI hai
1. avasthit pramAN = niyat parimAN, nishchit mAp; (dharma tathA adharma dravyakA mAp lok jitanA niyat hai .)
2. anavasthit = aniyat; anishchit; (sUkhe -gIle charmakI bhAnti jIv parakShetrakI apekShAse sankoch vistArako prApta honese anishchit mApavAlA hai . aisA hone par bhI, jaise chamaDeke nij -ansh kam -baDh nahIn hote, usIprakAr jIvake nij -ansh kam -baDh nahIn hote; isaliye vah sadA niyat asankhyapradeshI hI hai .)