uppAdo paddhanso vijjadi jadi jassa egasamayamhi .
samayo hi samayapadArthasya vRuttyansha . tasmin kasyApyavashyamutpAdapradhvansau sambhavata, paramANorvyatipAtotpadyamAnatven kAraNapUrvatvAt . tau yadi vRuttyanshasyaiv, kin yaugapadyen kin bhavantItyabhiprAya ..141.. evan saptamasthale svatantragAthAdvayan gatam . ath samayasantAnarUpasyordhva- prachayasyAnvayirUpeNAdhArabhUtan kAladravyan vyavasthApayati – uppAdo paddhanso vijjadi jadi utpAda pradhvanso vidyate yadi chet . kasya . jassa yasya kAlANo . kva . egasamayamhi ekasamaye vartamAnasamaye . samayassa samayotpAdakatvAtsamaya kAlANustasya . so vi samao sopi kAlANu sabhAvasamavaTThido havadi svabhAvasamavasthito bhavati . pUrvoktamutpAdapradhvansadvayan tadAdhArabhUtan kAlANudravyarUpan dhrauvyamiti
anvayArtha : — [yadi yasya samayasya ] yadi kAlakA [ek samaye ] ek samayamen [utpAda pradhvansa ] utpAd aur vinAsh [vidyate ] pAyA jAtA hai, [sa api samaya ] to vah bhI kAl [svabhAvasamavasthita ] svabhAvamen avasthit arthAt dhruv [bhavati ] (siddha) hai .
TIkA : — samay kAlapadArthakA 1vRuttyansh hai; usamen (-us vRuttyanshamen) kisIke bhI avashya utpAd tathA vinAsh sambhavit hain; kyonki paramANuke atikramaNake dvArA (samayarUpI vRuttyansh) utpanna hotA hai, isaliye vah kAraNapUrvak hai . (paramANuke dvArA ek AkAshapradeshakA mandagatise ullanghan karanA vah kAraN hai aur samayarUpI vRuttyansh us kAraNakA kArya hai, isaliye usamen kisI padArthake utpAd tathA vinAsh hote honA chAhiye .) ..142..
(‘kisI padArthake utpAd – vinAsh honekI kyA AvashyakatA hai ? usake sthAn par us vRuttyanshako hI utpAd – vinAsh hote mAn len to kyA Apatti hai ?’ is tarkakA samAdhAn karate hain — )
yadi utpAd aur vinAsh vRuttyanshake hI mAne jAyen to, (prashna hotA hai ki) (1) ve
jo kALane, to kAL teh svabhAv – samavasthit chhe. 142.
1. vRuttyansh = vRuttikA ansh; sUkShmAtisUkShma pariNati arthAt paryAy .