Pravachansar-Hindi (English transliteration). Gatha: 146.

< Previous Page   Next Page >


Page 290 of 513
PDF/HTML Page 323 of 546

 

indiyapANo ya tadhA balapANo tah ya AupANo ya .
ANappANappANo jIvANan honti pANA te ..146..
indriyaprANashcha tathA balaprANastathA chAyuprANashcha .
AnapAnaprANo jIvAnAn bhavanti prANAste ..146..

sparshanarasanaghrANachakShushrotrapanchakamindriyaprANA, kAyavAngmastrayan balaprANA, bhav- dhAraNanimittamAyuprANa, udanchananyanchanAtmako marudAnapAnaprANa ..146..

ath prANAnAn niruktyA jIvatvahetutvan paudgalikatvan cha sUtrayati anAdyanantasvabhAvAtparamAtmapadArthAdviparIta sAdyanta AyuprANa, uchchhvAsanishvAsajanitakhedarahitA- chchhuddhAtmatattvAtpratipakShabhUt AnapAnaprANa . evamAyurindriyabalochchhvAsarUpeNAbhedanayen jIvAnAn sambandhinashchatvAra prANA bhavanti . te cha shuddhanayen jIvAdbhinnA bhAvayitavyA iti ..146.. ath ta ev prANA bhedanayen dashavidhA bhavantItyAvedayati

panch vi indiyapANA maNavachikAyA ya tiNNi balapANA .
ANappANappANo AugapANeN honti dasapANA ..12..

anvayArtha :[indriyaprANa cha ] indriyaprAN, [tathA balaprANa ] balaprAN, [tathA cha AyuprAN: ] AyuprAN [cha ] aur [AnapAnaprANa ] shvAsochchhvAs prAN[te ] ye (chAr) [jIvAnAn ] jIvonke [prANA ] prAN [bhavanti ] hain ..146..

TIkA :sparshan, rasanA, ghrAN, chakShu aur shrotrayah pAnch indriyaprAN hain; kAy, vachan aur man,yah tIn balaprAN hain, bhav dhAraNakA nimitta (arthAt manuShyAdi paryAyakI sthitikA nimitta) AyuprAN hai; nIche aur U par jAnA jisakA svarUp hai aisI vAyu (shvAs) shvAsochchhvAs prAN hai ..146..

ab, vyutpattise prANonko jIvatvakA hetupanA aur unakA paudgalikapanA sUtra dvArA kahate hain (arthAt prAN jIvatvake hetu hai aisA vyutpattise darashAte hain tathA prAN paudgalik hain aisA kahate hain ) :

indriyaprAN, tathA vaLI baLaprAN, AyuprAN ne
vaLI prAN shvAsochchhvAs
e sau, jIv kerA prAN chhe . 146.

290pravachanasAr[ bhagavAnashrIkundakund-