pudgalaprANasantatinivRutterantarango heturhi paudgalikakarmamUlasyoparaktatvasyAbhAva . sa tu samastendriyAdiparadravyAnuvRuttivijayino bhUtvA samastopAshrayAnuvRuttivyAvRuttasya spha TikamaNe- rivAtyantavishuddhamupayogamAtramAtmAnan sunishchalan kevalamadhivasata syAt . idamatra tAtparyan — Atmanotyantavibhaktatvasiddhaye vyavahArajIvatvahetava pudgalaprANA evamuchchhettavyA ..151.. kevalagnAnadarshanopayogan nijAtmAnan dhyAyati, kammehin so Na rajjadi karmabhishchichchamatkArAtmana pratibandha- kairgnAnAvaraNAdikarmabhi sa na rajyate, na badhyate . kih tan pANA aNucharanti karmabandhAbhAve sati tan puruShan
anvayArtha : — [ya ] jo [indriyAdivijayIbhUtvA ] indriyAdikA vijayI hokar [upayogan Atmakan ] upayogamAtra AtmAkA [dhyAyati ] dhyAn karatA hai, [sa ] vah [karmabhi ] karmonke dvArA [na rajyate ] ranjit nahIn hotA; [tan ] use [prANA ] prAN [kathan ] kaise [anucharanti ] anusarenge ? (arthAt usake prANonkA sambandha nahIn hotA .) ..151..
TIkA : — vAstavamen paudgalik prANonke santatikI nivRuttikA antarangga hetu paudgalik karma jisakA kAraN ( – nimitta) hai aise 1uparaktapanekA abhAv hai . aur vah abhAv jo jIv samasta indriyAdik paradravyonke anusAr pariNatikA vijayI hokar, (anek varNovAle) 2AshrayAnusAr sArI pariNatise vyAvRutta (pRuthak, alag) hue spha Tik maNikI bhAnti, atyanta vishuddha upayogamAtra akele AtmAmen sunishchalatayA vasatA hai, us jIvake hotA hai .
yahAn yah tAtparya hai ki — AtmAkI atyanta vibhaktatA siddha karaneke liye vyavahArajIvatvake hetubhUt paudgalik prAN isaprakAr uchchhed karaneyogya hain .
bhAvArtha : — jaise anek rangayukta AshrayabhUt vastuke anusAr jo (spha Tik maNikA) anekarangI pariNaman hai usase sarvathA vyAvRutta huye spha TikamaNike uparaktapanekA abhAv hai, usIprakAr anekaprakArake karma va indriyAdike anusAr jo (AtmAkA) anek prakArakA vikArI pariNaman hai usase sarvathA vyAvRutta huye AtmAke ( – jo ek upayogamAtra
296pravachanasAr[ bhagavAnashrIkundakund-
1. uparaktapanA = vikRutapanA; malinapanA; ranjitapanA; uparAgayuktapanA, (uparAgake arthake liye gAthA 126kA phu TanoT dekho])
2. Ashray = jisamen spha TikamaNi rakhA ho vah vastu .