tan sabbhAvaNibaddhan davvasahAvan tihA samakkhAdan .
yatkhalu svalakShaNabhUtan svarUpAstitvamarthanishchAyakamAkhyAtan sa khalu dravyasya svabhAv ev, sadbhAvanibaddhatvAd dravyasvabhAvasya . athAsau dravyasvabhAvo dravyaguNaparyAyatven sthityutpAdavyayatven cha tritayIn vikalpabhUmikAmadhirUDha parignAyamAna paradravye mohamapohya svaparavibhAgaheturbhavati, shuddhAtmasvarUpan na sambhavantIti ..153.. ath svarUpAstitvalakShaNan paramAtmadravyan yosau jAnAti sa paradravye mohan na karotIti prakAshayati — jANadi jAnAti . jo ya kartA . kam . tan pUrvoktan davvasahAvan paramAtmadravyasvabhAvam . kimvishiShTam . sabbhAvaNibaddhan svabhAva svarUpasattA tatra nibaddhamAdhInan tanmayan
ab, AtmAkA anya dravyake sAth sanyuktapanA hone par bhI 1artha nishchAyak astitvako sva – par vibhAgake hetuke rUpamen samajhAte hain : —
anvayArtha : — [ya ] jo jIv [tan ] us (pUrvokta) [sadbhAvanibaddhan ] astitvaniShpanna, [tridhA samAkhyAtan ] tIn prakArase kathit, [savikalpan ] bhedomvAle [dravyasvabhAvan ] dravyasvabhAvako [jAnAti ] jAnatA hai, [sa ] vah [anyadravye ] anya dravyamen [na muhyati ] mohako prApta nahIn hotA ..154..
TIkA : — jo, dravyako nishchit karanevAlA, svalakShaNabhUt svarUp – astitva kahA gayA hai vah vAstavamen dravyakA svabhAv hI hai; kyonki dravyakA svabhAv astitvaniShpanna (astitvakA banA huA) hai . dravya – guN – paryAyarUpase tathA dhrauvya – utpAd – vyayarUpase 2trayAtmak bhedabhUmikAmen ArUDh aisA yah dravyasvabhAv gnAt hotA huA, paradravyake prati mohako dUr karake
astitvathI niShpanna dravyasvabhAvane trivikalpane je jANato, te AtamA nahi moh paradravye lahe. 154.
300pravachanasAr[ bhagavAnashrIkundakund-
1. artha nishchAyak = dravyakA nishchay karanevAlA; (dravyakA nirNay karanekA sAdhan jo svarUpAstitva hai vah sva -parakA bhed karanemen sAdhanabhUt hai, isaprakAr is gAthAmen samajhAte hain .)
2. trayAtmak = tInasvarUp; tInake samUharUp (dravyakA svabhAv dravya, guN aur paryAy aise tIn bhedomvAlA tathA dhrauvya, utpAd aur vyay aise tIn bhedomvAlA hai .)