tata svarUpAstitvamev svaparavibhAgasiddhaye pratipadamavadhAryam . tathA hi — yachchetanatvAnvayalakShaNan dravyan, yashchetanAvisheShatvalakShaNo guNo, yashchetanatvavyatirekalakShaNa paryAyastattrayAtmakan, yA pUrvottaravyatirekasparshinA chetanatven sthitiryAvuttarapUrvavyatirekatven chetanasyotpAdavyayau tattrayAtmakan cha svarUpAstitvan yasya nu svabhAvohan sa khalvayamanya . yachchAchetanatvAnvayalakShaNan dravyan, yochetanAvisheShatvalakShaNo guNo, yochetanatvavyatirekalakShaNa paryAyastattrayAtmakan, yA pUrvottaravyatirekasparshinAchetanatven sthitiryAvuttarapUrvavyatirekatvenAchetanasyotpAdavyayau tattrayAtmakan cha svarUpAstitvan yasya tu svabhAva pudgalasya sa khalvayamanya . nAsti me mohosti svaparavibhAga ..154.. sadbhAvanibaddham . punarapi kimvishiShTam . tihA samakkhAdan tridhA samAkhyAtan kathitam . kevalagnAnAdayo guNA siddhatvAdivishuddhaparyAyAstadubhayAdhArabhUtan paramAtmadravyatvamityuktalakShaNatrayAtmakan tathaiv shuddhotpAdavyayadhrauvyatrayAtmakan cha yatpUrvoktan svarUpAstitvan ten kRutvA tridhA samyagAkhyAtan kathitan pratipAditam . punarapi kathambhUtan AtmasvabhAvam . saviyappan savikalpan pUrvoktadravyaguNaparyAyarUpeN sabhedam . ya itthambhUtamAtmasvabhAvan jAnAti, Na muhadi so aNNadaviyamhi na muhyati sonyadravye, sa tu sva – parake vibhAgakA hetu hotA hai, isaliye svarUp – astitva hI sva – parake vibhAgakI siddhike liye pad – pad par avadhAranA (lakShyayen lenA) chAhiye . vah isaprakAr hai : —
(1) chetanatvakA anvay jisakA lakShaN hai aisA jo dravya, (2) chetanAvisheShatva (chetanAkA visheShapanA) jisakA lakShaN hai aisA jo guN aur (3) chetanatvakA vyatirek jisakA lakShaN hai aisI jo paryAy — yah trayAtmak (aisA svarUp – astitva), tathA (1) pUrva aur uttar vyatirekako sparshakaranevAle chetanatvarUpase jo dhrauvya aur (2 – 3) chetanake uttar tathA pUrva vyatirekarUpase jo utpAd aur vyay — yah trayAtmak (aisA) svarUp – astitva jisakA svabhAv hai aisA main vAstavamen yah anya hUn, (arthAt main pudgalase ye bhinna rahA) . aur (1) achetanatvakA anvay jisakA lakShaN hai aisA jo dravya, (2) achetanA visheShatva jisakA lakShaN hai aisA jo guN aur (3) achetanatvakA vyatirek jisakA lakShaN hai aisI jo paryAy — yah trayAtmak (aisA svarUpaastitva) tathA (1) pUrva aur uttar vyatirekako sparshakaranevAle achetanatvarUpase jo dhrauvya aur (2 – 3) achetanake uttar tathA pUrva vyatirekarUpase jo utpAd aur vyay — yah trayAtmak aisA svarUp – astitva jis pudgalakA svabhAv hai vah vAstavamen (mujhase) anya hai . (isaliye) mujhe moh nahIn hai; sva -parakA vibhAg hai .
1. pUrva arthAt pahalekA; aur uttar arthAt bAdakA . (chetan pUrva aur uttarakI donon paryAyonko sparsha karatA
hai; is apekShAse dhrauvya hai; bAdakI arthAt vartamAn paryAyakI apekShAse utpAd hai aur pahalekI paryAyakI
apekShAse vyay hai .)