NiddhA vA lukkhA vA aNupariNAmA samA va visamA vA .
dvitIyanAmAbhidheyen shaktivisheSheN vardhate . kimparyantam . yAvadanantasankhyAnam . kasmAt . pudgal- dravyasya pariNAmitvAt, pariNAmasya vastusvabhAvAdev niShedhitumashakyatvAditi ..164.. athAtra kIdrashAtsnigdharUkShatvaguNAt piNDo bhavatIti prashne samAdhAnan dadAti — bajjhanti hi badhyante hi sphu Tam . ke . karmatApannA aNupariNAmA aNupariNAmA . aNupariNAmashabdenAtra pariNAmapariNatA aNavo gRuhyante . kathambhUtA . NiddhA vA lukkhA vA snigdhapariNAmapariNatA vA rUkShapariNAmapariNatA
iti sangnA, trishaktipanychashaktisaptashakyAdipariNatAnAn viSham iti sangnA . punashcha kinrUpA . samado durAdhigA jadi samata samasankhyAnAtsakAshAd dvAbhyAn guNAbhyAmadhikA yadi chet . kathan dviguNAdhikatvamiti tak vyApta honevAlA snigdhatva athavA rUkShatva paramANuke hotA hai kyonki paramANu anek prakArake guNomvAlA hai .
bhAvArtha : — paramANu pariNamanavAlA hai, isaliye usake snigdhatva aur rUkShatva ek avibhAg – 1pratichchhedase lekar ananta avibhAg pratichchhedon tak taratamatAko prApta hote hain .
ab yah batalAte hain ki kaise snigdhatva – rUkShatvase piNDapanA hotA hai : —
anvayArtha : — [aNupariNAmA ] paramANu – pariNAm, [snigdhA vA rUkShA vA ] snigdha hon yA rUkSha hAen [samA viShamA vA ] sam anshavAle hon yA viSham anshavAle hon [yadi samata ho snigdha athavA rUkSha aNu – pariNAm, sam vA viSham ho,
1 kisI guNamen (arthAt guNakI paryAyamen) anshakalpanA karane par, usakA jo chhoTese chhoTA (niransh) ansh hotA hai use us guNakA (arthAt guNakI paryAyakA) avibhAg pratichchhed kahA jAtA hai . (bakarIse gAyake dUdhamen aur gAyase bhainsake dUdhamen sachikkaNatAke avibhAgI pratichchhed adhik hote hain . dhUlase rAkhamen aur rAkhase vAlUmen rUkShatAke avibhAgI pratichchhedak adhik hote hai .)