upayogAkhyalakShaNe grahaNan sUrya ivoparAgo yasyeti shuddhopayogasvabhAvasya . na lingAdupayogA- khyalakShaNAd grahaNan paudgalikakarmAdAnan yasyeti dravyakarmAsampRuktatvasya . na lingebhya indriyebhyo grahaNan viShayANAmupabhogo yasyeti viShayopabhoktRutvAbhAvasya . na lingAt mano vendriyAdi- lakShaNAd grahaNan jIvasya dhAraNan yasyeti shukrArtavAnuvidhAyitvAbhAvasya . na lingasya mehanA- kArasya grahaNan yasyeti laukikasAdhanamAtratvAbhAvasya . na lingenAmehanAkAreN grahaNan lokavyAptiryasyeti kuhuk prasiddhasAdhanAkAralokavyAptitvAbhAvasya . na lingAnAn strIpunnapunsak- ‘kuvvan sahAvamAdA’ ityAdi ShaShThasthale gAthAsaptakam . yatra mukhyatvamiti vadati tatra yathAsambhavamanyo- pyartho labhyat iti sarvatra gnAtavyam . evamekonavinshatigAthAbhistRutIyavisheShAntarAdhikAre samudAy- pAtanikA . tadyathA — ath kin tarhi jIvasya sharIrAdiparadravyebhyo bhinnamanyadravyAsAdhAraNan svasvarUpamiti prashne pratyuttaran dadAti — arasamarUvamagandhan rasarUpagandharahitatvAttathA chAdhyAhAryamANAsparsharUpatvAchcha avvattan avyaktatvAt asaddan ashabdatvAt alingaggahaNan alinggagrahaNatvAt aNiddiTThasanThANan anirdiShTasansthAnatvAchcha jAN jIvan jAnIhi jIvam . arasamarUpamagandhamasparshamavyaktamashabdamalinggagrahaNamanirdiShTasansthAnalakShaNan cha he shiShya, jIvan jIvadravyan jAnIhi . punarapi kathambhUtam . chedaNAguNan samastapudgalAdibhyochetanebhyo bhinna samastAnyadravyAsAdhAraNa svakIyAnantajIvajAtisAdhAraNashcha chetanAguNo yasya tan chetanAguNan nahIn ho sakatA (-anyase nahIn le jAyA jA sakatA) so aling grahaN hai; isaprakAr ‘AtmAke gnAnakA haraN nahIn kiyA jA sakatA’ aise arthakI prApti hotI hai . (10) jise lingamen arthAt upayoganAmak lakShaNamen grahaN arthAt sUryakI bhAnti uparAg (-malinatA, vikAr) nahIn hai vah alingagrahaN hai; isaprakAr ‘AtmA shuddhopayogasvabhAvI hai’ aise arthakI prApti hotI hai . (11) ling dvArA arthAt upayoganAmak lakShaN dvArA grahaN arthAt paudgalik karmakA grahaN jisake nahIn hai, vah alingagrahaN hai; isaprakAr ‘AtmA dravyakarmase asanyukta (asambaddha) hai’ aise arthakI prApti hotI hai . (12) jise lingonke dvArA arthAt indriyonke dvArA grahaN arthAt viShayonkA upabhog nahIn hai so alingagrahaN hai; isaprakAr ‘AtmA viShayonkA upabhoktA nahIn hai’ aise arthakI prApti hotI hai . (13) ling dvArA arthAt man athavA indriyAdi lakShaNake dvArA grahaN arthAt jIvatvako dhAraN kar rakhanA jisake nahIn hai vah alingagrahaN hai; isaprakAr ‘AtmA shukra aur Artavako anuvidhAyI (-anusAr honevAlA) nahIn hai’ aise arthakI prApti hotI hai . (14) lingakA arthAt mehanAkAr (-puruShAdikI indriyakA AkAr)kA grahaN jisake nahIn hai so alingagrahaN hai; isaprakAr ‘AtmA laukikasAdhanamAtra nahIn hai’ aise arthakI prApti hotI hai . (15) lingake dvArA arthAt amehanAkArake dvArA jisakA grahaN arthAt lokamen vyApakatva nahIn hai so alingagrahaN hai; isaprakAr ‘AtmA pAkhaNDiyonke prasiddha sAdhanarUp AkAravAlA — lokavyAptivAlA nahIn hai’ aise arthakI prApti hotI hai . (16) jisake lingokA arthAt strI,