navachchhinnaviShayatvAbhyAn chAbhilaShitan jignAsitan sandigdhan chArthan dhyAyan dRuShTa, bhagavAn sarvagnastu nihataghanaghAtikarmatayA mohAbhAve gnAnashaktipratibandhakAbhAve cha nirastatRuShNatvAtpratyakShasarvabhAv- tattvagneyAntagatatvAbhyAn cha nAbhilaShati, na jignAsati, na sandihyati cha; kutobhilaShito jignAsita sandigdhashchArtha . evan sati kin dhyAyati ..197.. tadanyatra kathitamAste ..196.. evamAtmaparignAnAddarshanamohakShapaNan bhavatIti kathanarUpeN prathamagAthA, darshanamohakShayAchchAritramohakShapaNan bhavatIti kathanen dvitIyA, tadubhayakShayeN mokSho bhavatIti pratipAdanen tRutIyA chetyAtmopalambhaphalakathanarUpeN dvitIyasthale gAthAtrayan gatam . athopalabdhashuddhAtmatattvasakalagnAnI kin dhyAyatIti prashnamAkShepadvAreN pUrvapakShan vA karoti — NihadaghaNaghAdikammo pUrvasUtroditanishchalanij- paramAtmatattvapariNatirUpashuddhadhyAnen nihataghanaghAtikarmA . pachchakkhan savvabhAvatachchaNhU pratyakShan yathA bhavati tathA sarvabhAvatattvagna sarvapadArthaparignAtasvarUpa . Neyantagado gneyAntagata gneyabhUtapadArthAnAn parichchhittirUpeN pArangata. evamvisheShaNatrayavishiShTa samaNo jIvitamaraNAdisamabhAvapariNatAtmasvarUpa shramaNo mahAshramaNa hai aur vah viShayako 1avachchhedapUrvak nahIn jAnatA, isaliye vah (lok) 2abhilaShit, nAsh kiyA jAnese (1) mohakA abhAv honeke kAraN tathA (2) gnAnashaktike pratibandhak kA abhAv honese, (1) tRuShNA naShTa kI gaI hai tathA (2) samasta padArthonkA svarUp pratyakSha hai tathA gneyonkA pAr pA liyA hai, isaliye bhagavAn sarvagnadev abhilAShA nahIn karate, jignAsA nahIn karate aur sandeh nahIn karate; tab phi ra (unake) abhilaShit, jignAsit aur sandigdha padArtha kahAnse ho sakatA hai ? aisA hai tab phi ra ve kyA dhyAte hain ?
bhAvArtha : — lokake (jagatke sAmAnya jIv samudAyake) mohakarmakA sadbhAv honese vah tRuShNA sahit hai, isaliye use iShTa padArthakI abhilAShA hotI hai; aur usake gnAnAvaraNIy karmakA sadbhAv honese vah bahutase padArthonko to jAnatA hI nahIn hai tathA jis padArthako jAnatA hai use bhI pRuthakkaraN pUrvak — sUkShmatAse — spaShTatAse nahIn jAnatA isaliye use agnAt padArthako jAnanekI ichchhA (jignAsA) hotI hai, aur aspaShTatayA jAne hue padArthake sambandhamen sandeh hotA hai . aisA honese usake abhilaShit, jignAsit aur sandigdha padArthakA dhyAn sambhavit hotA hai . parantu sarvagna bhagavAnake to mohakarmakA abhAv honese ve tRuShNArahit hain, isaliye unake abhilAShA nahIn hai; aur unake gnAnAvaraNIy karmakA abhAv honese ve samasta padArthonko jAnate hain tathA pratyek padArthako atyanta spaShTatApUrvak — paripUrNatayA jAnate hain isaliye unhen jignAsA yA sandeh nahIn hai . isaprakAr unhen kisI padArthake prati abhilAShA, jignAsA yA sandeh nahIn hotA; tab phi ra unhen kis padArthakA dhyAn hotA hai ? ..197..
3jignAsit aur 4sandigdha padArthakA dhyAn karatA huA dikhAI detA hai; parantu ghanaghAtikarmakA
1. avachchhedapUrvak = pRuthakkaraN karake; sUkShmatAse; visheShatAse; spaShTatAse . 2. abhilaShit = jisakI ichchhA – chAh ho vah . 3. jignAsit = jisakI jignAsA jAnanekI ichchhA ho vah . 4. sandigdha = jinamen sandeh ho – sanshay ho .