kenachitparyAyeNotpAda kenachidvinAsha kenachiddhrrauvyamityavaboddhavyam . ata shuddhAtmanopyutpA- dAditrayarUpan dravyalakShaNabhUtamastitvamavashyambhAvi ..18.. nishchalAnubhUtilakShaNasya sansArAvasAnotpannakAraNasamayasAraparyAyasya vinAsho bhavati tathaiv keval- gnAnAdivyaktirUpasya kAryasamayasAraparyAyasyotpAdashcha bhavati, tathApyubhayaparyAyapariNatAtmadravyatven dhrauvyatvan padArthatvAditi . athavA yathA gneyapadArthA pratikShaNan bhanggatrayeN pariNamanti tathA gnAnamapi parichchhittyapekShayA bhanggatrayeN pariNamati . ShaTsthAnagatAgurulaghukaguNavRuddhihAnyapekShayA vA bhanggatrayamav- boddhavyamiti sUtratAtparyam ..18.. evan siddhajIve dravyArthikanayen nityatvepi vivakShitaparyAyeNotpAd- vyayadhrauvyasthApanarUpeN dvitIyasthale gAthAdvayan gatam . ath tan pUrvoktasarvagnan ye manyante te samyagdRuShTayo bhavanti, paramparayA mokShan cha labhanta iti pratipAdayati —
tan savvaTThavariTThan tan sarvArthavariShThan iTThan iShTamabhimatan . kai . amarAsurappahANehin amarAsurapradhAnai . ye saddahanti ye shraddadhati rochante jIvA bhavyajIvA . tesin teShAm . dukkhANi vItarAgapAramArthik- sukhavilakShaNAni dukhAni . khIyanti vinAshan gachchhanti, iti sUtrArtha ..“ “ “ “ “
paryAyase donommen (bAjUbanda aur angUThI men) utpatti -vinAshako prApta na honese dhrauvyatva dikhAI detA hai . isaprakAr sarva dravyonke kisI paryAyase utpAd, kisI paryAyase vinAsh aur kisI paryAyase dhrauvya hotA hai, aisA jAnanA chAhie . isase (yah kahA gayA hai ki) shuddha AtmAke bhI dravyakA lakShaNabhUt utpAd, vyay, dhrauvyarUp astitva avashyambhAvI hai .
bhAvArtha : — dravyakA lakShaN astitva hai aur astitva utpAd -vyay -dhrauvyarUp hai . isaliye kisI paryAyase utpAd, kisI paryAyase vinAsh aur kisI paryAyase dhrauvyatva pratyek padArthake hotA hai .
prashna : — ‘dravyakA astitva utpAdAdik tInonse kyon kahA hai ? ekamAtra dhrauvyase hI kahanA chAhiye; kyonki jo dhruv rahatA hai vah sadA banA rah sakatA hai ?’
uttar : — yadi padArtha dhruv hI ho to miTTI, sonA, dUdh ityAdi samasta padArtha ek hI sAmAnya AkArase rahanA chAhiye; aur ghaDA, kunDal, dahI ityAdi bhed kabhI na honA chAhiye . kintu aisA nahIn hotA arthAt bhed to avashya dikhAI dete hain . isaliye padArtha sarvathA dhruv na rahakar kisI paryAyase utpanna aur kisI paryAyase naShTa bhI hote hain . yadi aisA na mAnA jAye to sansArakA hI lop ho jAye .
1. aisI jo jo gAthAyen shrI amRutachandrAchAryavirachit tattvapradIpikA TIkAmen nahIn lekin shrI jayasenAchAryadev virachit tAtparyavRutti TIkAmen hai un gAthAonke antamen (“) karake un gAthAonko alag nambar diye hai.