nishchalAnubhUtilakShaNasya sansArAvasAnotpannakAraNasamayasAraparyAyasya vinAsho bhavati tathaiv keval-
gnAnAdivyaktirUpasya kAryasamayasAraparyAyasyotpAdashcha bhavati, tathApyubhayaparyAyapariNatAtmadravyatven
dhrauvyatvan padArthatvAditi . athavA yathA gneyapadArthA pratikShaNan bhanggatrayeN pariNamanti tathA gnAnamapi
parichchhittyapekShayA bhanggatrayeN pariNamati . ShaTsthAnagatAgurulaghukaguNavRuddhihAnyapekShayA vA bhanggatrayamav-
boddhavyamiti sUtratAtparyam ..18.. evan siddhajIve dravyArthikanayen nityatvepi vivakShitaparyAyeNotpAd-
vyayadhrauvyasthApanarUpeN dvitIyasthale gAthAdvayan gatam . ath tan pUrvoktasarvagnan ye manyante te samyagdRuShTayo
bhavanti, paramparayA mokShan cha labhanta iti pratipAdayati —
1tan savvaTThavariTThan iTThan amarAsurappahANehin .
ye saddahanti jIvA tesin dukkhANi khIyanti ..“1..
tan savvaTThavariTThan tan sarvArthavariShThan iTThan iShTamabhimatan . kai . amarAsurappahANehin amarAsurapradhAnai . ye
saddahanti ye shraddadhati rochante jIvA bhavyajIvA . tesin teShAm . dukkhANi vItarAgapAramArthik-
sukhavilakShaNAni dukhAni . khIyanti vinAshan gachchhanti, iti sUtrArtha ..“
“
“
“
“
1.. evan
kenachitparyAyeNotpAda kenachidvinAsha kenachiddhrrauvyamityavaboddhavyam . ata shuddhAtmanopyutpA-
dAditrayarUpan dravyalakShaNabhUtamastitvamavashyambhAvi ..18..
kahAnajainashAstramAlA ]
gnAnatattva -pragnApan
31
paryAyase donommen (bAjUbanda aur angUThI men) utpatti -vinAshako prApta na honese dhrauvyatva dikhAI
detA hai . isaprakAr sarva dravyonke kisI paryAyase utpAd, kisI paryAyase vinAsh aur kisI
paryAyase dhrauvya hotA hai, aisA jAnanA chAhie . isase (yah kahA gayA hai ki) shuddha AtmAke
bhI dravyakA lakShaNabhUt utpAd, vyay, dhrauvyarUp astitva avashyambhAvI hai .
bhAvArtha : — dravyakA lakShaN astitva hai aur astitva utpAd -vyay -dhrauvyarUp hai .
isaliye kisI paryAyase utpAd, kisI paryAyase vinAsh aur kisI paryAyase dhrauvyatva pratyek
padArthake hotA hai .
prashna : — ‘dravyakA astitva utpAdAdik tInonse kyon kahA hai ? ekamAtra dhrauvyase hI
kahanA chAhiye; kyonki jo dhruv rahatA hai vah sadA banA rah sakatA hai ?’
uttar : — yadi padArtha dhruv hI ho to miTTI, sonA, dUdh ityAdi samasta padArtha ek hI
sAmAnya AkArase rahanA chAhiye; aur ghaDA, kunDal, dahI ityAdi bhed kabhI na honA chAhiye .
kintu aisA nahIn hotA arthAt bhed to avashya dikhAI dete hain . isaliye padArtha sarvathA dhruv na
rahakar kisI paryAyase utpanna aur kisI paryAyase naShTa bhI hote hain . yadi aisA na mAnA jAye
to sansArakA hI lop ho jAye .
1. aisI jo jo gAthAyen shrI amRutachandrAchAryavirachit tattvapradIpikA TIkAmen nahIn lekin shrI jayasenAchAryadev
virachit tAtparyavRutti TIkAmen hai un gAthAonke antamen (“) karake un gAthAonko alag nambar diye hai.