yata sheShasamastachetanAchetanavastusamavAyasambandhanirutsuk tayAnAdyanantasvabhAvasiddha- samavAyasambandhamek mAtmAnamAbhimukhyenAvalambya pravRuttatvAt tan vinA AtmAnan gnAnan na dhArayati, tato gnAnamAtmaiv syAt . AtmA tvanantadharmAdhiShThAnatvAt gnAnadharmadvAreN gnAnamanyadharma- dvAreNAnyadapi syAt .
kin chAnekAntotra balavAn . ekAnten gnAnamAtmeti gnAnasyA -bhAvochetanatvamAtmano visheShaguNAbhAvAdabhAvo vA syAt . sarvathAtmA gnAnamiti nirAshrayatvAt gnAnasyAbhAv Atmana sheShaparyAyAbhAvastadavinAbhAvinastasyApyabhAva syAt ..27.. ghaTapaTAdau na vartate . tamhA NANan appA tasmAt gnAyate kathanchijgnAnamAtmaiv syAt . iti gAthApAdatrayeN gnAnasya kathanchidAtmatvan sthApitam . appA NANan va aNNan vA AtmA tu gnAnadharmadvAreN gnAnan bhavati, sukhavIryAdidharmadvAreNAnyadvA niyamo nAstIti . tadyathA – yadi punarekAnten gnAnamAtmeti bhaNyate tadA gnAnaguNamAtra evAtmA prApta sukhAdidharmANAmavakAsho nAsti . tathA sukhavIryAdidharmasamUhAbhAvAdAtmA- bhAva, Atman AdhArabhUtasyAbhAvAdAdheyabhUtasya gnAnaguNasyApyabhAva, ityekAnte sati dvayorapyabhAva . tasmAtkathanchijgnAnamAtmA na sarvatheti . ayamatrAbhiprAya — AtmA vyApako gnAnan vyApyan tato gnAnamAtmA syAt, AtmA tu gnAnamanyadvA bhavatIti . tathA choktam — ‘vyApakan tadatanniShThan vyApyan
TIkA : — kyonki sheSh samasta chetan tathA achetan vastuonke sAth 1samavAyasambandha nahIn hai, isaliye jisake sAth anAdi ananta svabhAvasiddha samavAyasambandha hai aise ek AtmAkA ati nikaTatayA (abhinna pradesharUpase) avalamban karake pravartamAn honese gnAn AtmAke binA apanA astitva nahIn rakh sakatA; isaliye gnAn AtmA hI hai . aur AtmA to ananta dharmonkA adhiShThAn (-AdhAr) honese gnAnadharmake dvArA gnAn hai aur anya dharmake dvArA anya bhI hai .
aur phi ra, isake atirikta (visheSh samajhanA ki) yahAn anekAnta balavAn hai . yadi yah mAnA jAy ki ekAntase gnAn AtmA hai to, (gnAnaguN Atmadravya ho jAnese) gnAnakA abhAv ho jAyegA, (aur gnAnaguNakA abhAv honese) AtmAke achetanatA A jAyegI athavA visheShaguNakA abhAv honese AtmAkA abhAv ho jAyegA . yadi yah mAnA jAye ki sarvathA AtmA gnAn hai to, (Atmadravya ek gnAnaguNarUp ho jAnepar gnAnakA koI AdhArabhUt dravya nahIn rahanese) nirAshrayatAke kAraN gnAnakA abhAv ho jAyegA athavA (Atmadravyake ek gnAnaguNarUp ho jAnese) AtmAkI sheSh paryAyonkA ( – sukh, vIryAdi guNonkA) abhAv ho jAyegA aur unake
46pravachanasAr[ bhagavAnashrIkundakund-
1. samavAy sambandha = jahAn guN hote hain vahAn guNI hotA hai aur jahAn guNI hotA hai vahAn guN hote hain, jahAn