apRuthagbhUtakartRukaraNatvashaktipAramaishvaryayogitvAdAtmano ya ev svayamev jAnAti sa ev gnAnamantarlInasAdhakatamoShNatvashakte svatantrasya jAtavedaso dahanakriyAprasiddheruShNa- gnAnI na bhavatItyupadishati — jo jANadi so NANan ya kartA jAnAti sa gnAnan bhavatIti . tathA hi — yathA sangnAlakShaNaprayojanAdibhedepi sati pashchAdabhedanayen dahanakriyAsamarthoShNaguNen pariNato- gnirapyuShNo bhaNyate, tathArthakriyAparichchhittisamarthagnAnaguNen pariNat AtmApi gnAnan bhaNyate . tathA choktam – ‘jAnAtIti gnAnamAtmA’ . Na havadi NANeN jANago AdA sarvathaiv bhinnagnAnenAtmA gnAyako na
ab, AtmA aur gnAnakA karttRutva -karaNatvakRut bhed dUr karate hain (arthAt paramArthata abhed AtmAmen, ‘AtmA gnAtRukriyAkA kartA hai aur gnAn karaN hai’ aisA vyavahArase bhed kiyA jAtA hai, tathApi AtmA aur gnAn bhinna nahIn hain isaliye abhedanayase ‘AtmA hI gnAn hai’ aisA samajhAte hain) : —
anvayArtha : — [ya jAnAti ] jo jAnatA hai [sa gnAnan ] so gnAn hai (arthAt jo gnAyak hai vahI gnAn hai), [gnAnen ] gnAnake dvArA [AtmA ] AtmA [gnAyaka bhavati ] gnAyak hai [na ] aisA nahIn hai . [svayam ] svayam hI [gnAnan pariNamate ] gnAnarUp pariNamit hotA hai [sarve arthA ] aur sarva padArtha [gnAnasthitA ] gnAnasthit hain ..35..
TIkA : — AtmA apRuthagbhUt kartRutva aur karaNatvakI shaktirUp 1pAramaishvaryavAn honese jo svayamev jAnatA hai (arthAt jo gnAyak hai) vahI gnAn hai; jaise – jisamen 2sAdhakatam uShNatvashakti antarlIn hai, aisI 3svatantra agnike 4dahanakriyAkI prasiddhi honese uShNatA kahI jAtI hai . parantu aisA nahIn hai ki jaise pRuthagvartI hansiyese devadatta kATanevAlA kahalAtA hai usIprakAr 1. pAramaishvarya = param sAmarthya; parameshvaratA . 2.sAdhakatam = utkRuShTa sAdhan vah karaN . 3. jo svatantra rUpase kare vah kartA . 4. agni jalAnekI kriyA karatI hai, isaliye use uShNatA kahA jAtA hai .
je jANato te gnAn, nahi jIv gnAnathI gnAyak bane; pote praNamato gnAnarUp, ne gnAnasthit sau artha chhe. 35.