yata parichchhedarUpeN svayam vipariNamya svatantra ev parichchhinatti tato jIv ev gnAnamanyadravyANAn tathA pariNantun parichchhettun chAshakte . gneyan tu vRuttavartamAnavartiShyamANavichitra- paryAyaparamparAprakAreN tridhAkAlakoTisparshitvAdanAdyanantan dravyam . tattu gneyatAmApadyamAnan dvedhAtmaparavikalpAt . iShyate hi svaparaparichchhedakatvAdavabodhasya bodhyasyaivamvidhan dvaividhyam .
nanu svAtmani kriyAvirodhAt kathan nAmAtmaparichchhedakatvam . kA hi nAm kriyA kIdRushashcha virodha . kriyA hyatra virodhinI samutpattirUpA vA gnaptirUpA vA . utpattirUpA hi tAvannaikan svasmAtprajAyat ityAgamAdviruddhaiv . gnaptirUpAyAstu prakAshanakriyayev pratyavasthitatvAnna bhavantu, na cha tathA . NANan pariNamadi sayan yat ev bhinnagnAnen gnAnI na bhavati tat ev ghaTotpattau mRutpiNDa iv svayamevopAdAnarUpeNAtmA gnAnan pariNamati . aTThA NANaTThiyA savve vyavahAreN gneyapadArthA Adarshe bimbamiv parichchhittyAkAreN gnAne tiShThantItyabhiprAya ..35.. athAtmA gnAnan bhavati sheShan tu gneyamityAvedayati ---tamhA NANan jIvo yasmAdAtmaivopAdAnarUpeN gnAnan pariNamati tathaiv padArthAn parichchhinatti, iti bhaNitan pUrvasUtre, tasmAdAtmaiv gnAnan . Neyan davvan tasya gnAnarUpasyAtmano gneyan bhavati . kim . dravyam . tihA samakkhAdan tachcha dravyan kAlatrayaparyAyapariNatirUpeN dravyaguNaparyAyarUpeN vA
anvayArtha : — [tasmAt ] isaliye [jIva gnAnan ] jIv gnAn hai [gneyan ] aur gney [tridhA samAkhyAtan ] tIn prakArase varNit (trikAlasparshI) [dravyan ] dravya hai . [puna dravyan iti ] (vah gneyabhUt) dravya arthAt [AtmA ] AtmA (svAtmA) [para cha ] aur par [pariNAmasambaddha ] joki pariNAmavAle hain ..36..
TIkA : — (pUrvokta prakAr) gnAnarUpase svayam pariNamit hokar svatantratayA hI jAnatA hai isaliye jIv hI gnAn hai, kyonki anya dravya isaprakAr (gnAnarUp) pariNamit hone tathA jAnanemen asamartha hain . aur gney, varta chukI, varta rahI aur vartanevAlI aisI vichitra paryAyonkI paramparAke prakArase trividh kAlakoTiko sparsha karatA honese anAdi -ananta aisA dravya hai . (AtmA hI gnAn hai aur gney samasta dravya hain ) vah gneyabhUt dravya AtmA aur par (-sva aur par) aise do bhedase do prakArakA hai . gnAn svaparagnAyak hai, isaliye gneyakI aisI dvividhatA mAnI jAtI hai .
(prashna) : — apanemen kriyAke ho sakanekA virodh hai, isaliye AtmAke svagnAyakatA kaise ghaTit hotI hai ?
(uttar) : — kaunasI kriyA hai aur kis prakArakA virodh hai ? jo yahAn (prashnamen virodhI kriyA kahI gaI hai vah yA to utpattirUp hogI yA gnaptirUp hogI . pratham, utpattirUp kriyA to ‘kahIn svayam apanemense utpanna nahIn ho sakatI’ is Agamakathanase viruddha hI hai; parantu