mRugyan svayamev parichchhedanakriyAyA samupalambhAt .
nanu kut Atmano dravyagnAnarUpatvan dravyANAn cha AtmagneyarUpatvan cha ? pariNAm- sambandhatvAt . yata khalu AtmA dravyANi cha pariNAmai sah sambadhyante, tat Atmano dravyAlambanagnAnen dravyANAn tu gnAnamAlambya gneyAkAreN pariNatirabAdhitA pratapati ..36.. tathaivotpAdavyayadhrauvyarUpeN cha tridhA samAkhyAtam . davvan ti puNo AdA paran cha tachcha gneyabhUtan dravyamAtmA bhavati paran cha . kasmAt . yato gnAnan svan jAnAti paran cheti pradIpavat . tachcha svaparadravyan kathambhUtam . pariNAmasambaddhan kathanchitpariNAmItyartha . naiyAyikamatAnusArI kashchidAh ---gnAnan gnAnAntaravedyan prameyatvAt gnaptirUp kriyAmen virodh nahIn AtA, kyonki vah, prakAshan kriyAkI bhAnti, utpattikriyAse viruddha prakArase (bhinna prakArase) hotI hai . jaise jo prakAshyabhUt parako prakAshit karatA hai aise prakAshak dIpakako sva prakAshyako prakAshit karaneke sambandhamen anya prakAshakakI AvashyakatA nahIn hotI, kyonki usake svayamev prakAshan kriyAkI prApti hai; usIprakAr jo gneyabhUt parako jAnatA hai aise gnAyak AtmAko sva gneyake jAnaneke sambandhamen anya gnAyakakI AvashyakatA nahIn hotI, kyonki svayamev gnAn -kriyA kI prApti1 hai . (isase siddha huA ki gnAn svako bhI jAn sakatA hai .)
(prashna) : — AtmAko dravyonkI gnAnarUpatA aur dravyonko AtmAkI gneyarUpatA kaise ( – kisaprakAr ghaTit) hai ?
(uttar) : — ve pariNAmavAle honese . AtmA aur dravya pariNAmayukta hain, isaliye AtmAke, dravya jisakA 2Alamban hain aise gnAnarUpase (pariNati), aur dravyonke, gnAnakA 3avalamban lekar gneyAkArarUpase pariNati abAdhitarUpase tapatI hai — pratApavant vartatI hai .
1.koI paryAy svayam apanemense utpanna nahIn ho sakatI, kintu vah dravyake AdhArase – dravyamense utpanna hotI hai; kyonki yadi aisA na ho to dravyarUp AdhArake binA paryAyen utpanna hone lagen aur jalake binA tarangen hone lagen; kintu yah sab pratyakSha viruddha hai; isaliye paryAyake utpanna honeke liye dravyarUp AdhAr Avashyak hai . isIprakAr gnAnaparyAy bhI svayam apanemense utpanna nahIn ho sakatI; vah Atmadravyamense utpanna ho sakatI hai — jo ki ThIk hI hai . parantu gnAn paryAy svayam apanese hI gnAt nahIn ho sakatI yah bAt yathArtha nahIn hai . Atma dravyamense utpanna honevAlI gnAnaparyAy svayam apanese hI gnAt hotI hai . jaise dIpakarUpI AdhAramense utpanna hone vAlI prakAshaparyAy sva -parako prakAshit karatI hai, usI prakAr AtmArUpI AdhAramense utpanna honevAlI gnAnaparyAy svaparako jAnatI hai . aur yah anubhav siddha bhI hai ki gnAn svayam apaneko jAnatA hai . 2.gnAnake gneyabhUt dravya Alamban arthAt nimitta hain . yadi gnAn gneyako na jAne to gnAnakA gnAnatva kyA ? 3.gneyakA gnAn Alamban arthAt nimitta hai . yadi gney gnAnamen gnAt na ho to gneyakA gneyatva kyA ?