bhAvirUpANi cha vartamAnAnIv pratyakSheN dRushyante tathA chitrabhittisthAnIyakevalagnAne bhUtabhAvinashcha paryAyA
yugapatpratyakSheN dRushyante, nAsti virodha . yathAyan kevalI bhagavAn paradravyaparyAyAn parichchhittimAtreN
bhAvArtha : — kevalagnAn samasta dravyonkI tInon kAlakI paryAyonko yugapad jAnatA hai . yahAn yah prashna ho sakatA hai ki gnAn naShTa aur anutpanna paryAyonko vartamAn kAlamen kaise jAn sakatA hai ? usakA samAdhAn hai ki — jagatamen bhI dekhA jAtA hai ki alpagna jIvakA gnAn bhI naShTa aur anutpanna vastuonkA chintavan kar sakatA hai, anumAnake dvArA jAn sakatA hai, tadAkAr ho sakatA hai; tab phi ra pUrNa gnAn naShTa aur anutpanna paryAyonko kyon na jAn sakegA ? gnAnashakti hI aisI hai ki vah chitrapaTakI bhAnti atIt aur anAgat paryAyonko bhI jAn sakatI hai aur AlekhyatvashaktikI bhAnti, dravyonkI gneyatva shakti aisI hai ki unakI atIt aur anAgat paryAyen bhI gnAnamen gneyarUp hotI hain – gnAt hotI hain
dravyonkI adbhut gneyatvashaktike kAraN kevalagnAnamen samasta dravyonkI tInonkAlakI paryAyonkA ek hI samayamen bhAsit honA aviruddha hai ..37..
ab, avidyamAn paryAyonkI (bhI) kathanchit (-kisI prakArase; kisI apekShAse) vidyamAnatA batalAte hain : —
anvayArtha : — [ye paryAyA ] jo paryAyen [hi ] vAstavamen [na ev sanjAtA ] utpanna nahIn huI hain, tathA [ye ] jo paryAyen [khalu ] vAstavamen [bhUtvA naShTA ] utpanna hokar naShTa ho gaI hain, [te ] ve [asadbhUtA paryAyA ] avidyamAn paryAyen [gnAnapratyakShA bhavanti ] gnAn pratyakSha hain ..38..
te sau asadbhUt paryayo paN gnAnamAn pratyakSha chhe .38.