યદિ ખલ્વસંભાવિતભાવં સંભાવિતભાવં ચ પર્યાયજાતમપ્રતિઘવિજૃંભિતાખંડિત- પ્રતાપપ્રભુશક્તિતયા પ્રસભેનૈવ નિતાન્તમાક્રમ્યાક્રમસમર્પિતસ્વરૂપસર્વસ્વમાત્માનં પ્રતિ નિયતં જ્ઞાનં ન કરોતિ, તદા તસ્ય કુતસ્તની દિવ્યતા સ્યાત્ . અતઃ કાષ્ઠાપ્રાપ્તસ્ય પરિચ્છેદસ્ય સર્વ- મેતદુપપન્નમ્ ..૩૯.. અથાસદ્ભૂતપર્યાયાણાં વર્તમાનજ્ઞાનપ્રત્યક્ષત્વં દૃઢયતિ — જઇ પચ્ચક્ખમજાદં પજ્જાયં પલયિદં ચ ણાણસ્સ ણ હવદિ વા યદિ પ્રત્યક્ષો ન ભવતિ . સ કઃ . અજાતપર્યાયો ભાવિપર્યાયઃ . ન કેવલં ભાવિપર્યાયઃ પ્રલયિતશ્ચ વા . કસ્ય . જ્ઞાનસ્ય . તં ણાણં દિવ્વં તિ હિ કે પરૂવેંતિ તદ્જ્ઞાનં દિવ્યમિતિ કે પ્રરૂપયન્તિ, ન કેઽપીતિ . તથા હિ — યદિ વર્તમાનપર્યાયવદતીતાનાગતપર્યાયં જ્ઞાનં કર્તૃ ક્રમકરણવ્યવધાન- રહિતત્વેન સાક્ષાત્પ્રત્યક્ષં ન કરોતિ, તર્હિ તત્ જ્ઞાનં દિવ્યં ન ભવતિ . વસ્તુતસ્તુ જ્ઞાનમેવ ન ભવતીતિ . યથાયં કેવલી પરકીયદ્રવ્યપર્યાયાન્ યદ્યપિ પરિચ્છિત્તિમાત્રેણ જાનાતિ, તથાપિ નિશ્ચયનયેન સહજાનન્દૈકસ્વભાવે સ્વશુદ્ધાત્મનિ તન્મયત્વેન પરિચ્છિત્તિં કરોતિ, તથા નિર્મલવિવેકિજનોઽપિ યદ્યપિ વ્યવહારેણ પરકીયદ્રવ્યગુણપર્યાયપરિજ્ઞાનં કરોતિ, તથાપિ નિશ્ચયેન નિર્વિકારસ્વસંવેદનપર્યાયે વિષયત્વાત્પર્યાયેણ પરિજ્ઞાનં કરોતીતિ સૂત્રતાત્પર્યમ્ ..૩૯.. અથાતીતાનાગતસૂક્ષ્માદિપદાર્થાનિન્દ્રિયજ્ઞાનં
અન્વયાર્થ : — [યદિ વા ] યદિ [અજાતઃ પર્યાયઃ ] અનુત્પન્ન પર્યાય [ચ ] તથા [પ્રલયિતઃ ] નષ્ટ પર્યાય [જ્ઞાનસ્ય ] જ્ઞાનકે (કેવલજ્ઞાનકે) [પ્રત્યક્ષઃ ન ભવતિ ] પ્રત્યક્ષ ન હો તો [તત્ જ્ઞાનં ] ઉસ જ્ઞાનકો [દિવ્યં ઇતિ હિ ] ‘દિવ્ય’ [કે પ્રરૂપયંતિ ] કૌન પ્રરૂપેગા ? ..૩૯..
ટીકા : — જિસને અસ્તિત્વકા અનુભવ નહીં કિયા ઔર જિસને અસ્તિત્વકા અનુભવ કર લિયા હૈ ઐસી (અનુત્પન્ન ઔર નષ્ટ) પર્યાયમાત્રકો યદિ જ્ઞાન અપની નિર્વિઘ્ન વિકસિત, અખંડિત પ્રતાપયુક્ત પ્રભુશક્તિકે (-મહા સામર્થ્ય ) દ્વારા બલાત્ અત્યન્ત આક્રમિત કરે (-પ્રાપ્ત કરે), તથા વે પર્યાયેં અપને સ્વરૂપસર્વસ્વકો અક્રમસે અર્પિત કરેં (-એક હી સાથ જ્ઞાનમેં જ્ઞાત હોં ) ઇસપ્રકાર ઉન્હેં અપને પ્રતિ નિયત ન કરે (-અપનેમેં નિશ્ચિત ન કરે, પ્રત્યક્ષ ન જાને), તો ઉસ જ્ઞાનકી દિવ્યતા ક્યા હૈ ? ઇસસે (યહ કહા ગયા હૈ કિ) પરાકાષ્ઠાકો પ્રાપ્ત જ્ઞાનકે લિયે યહ સબ યોગ્ય હૈ
ભાવાર્થ : — અનન્ત મહિમાવાન કેવલજ્ઞાનકી યહ દિવ્યતા હૈ કિ વહ અનન્ત દ્રવ્યોંકી સમસ્ત પર્યાયોંકો (અતીત ઔર અનાગત પર્યાયોંકો ભી) સમ્પૂર્ણતયા એક હી સમય પ્રત્યક્ષ જાનતા હૈ ..૩૯..