યે ખલુ નાદ્યાપિ સંભૂતિમનુભવન્તિ, યે ચાત્મલાભમનુભૂય વિલયમુપગતાસ્તે કિલા- સદ્ભૂતા અપિ પરિચ્છેદં પ્રતિ નિયતત્વાત્ જ્ઞાનપ્રત્યક્ષતામનુભવન્તઃ શિલાસ્તમ્ભોત્કીર્ણભૂતભાવિ- દેવવદપ્રકમ્પાર્પિતસ્વરૂપાઃ સદ્ભૂતા એવ ભવન્તિ ..૩૮..
જદિ પચ્ચક્ખમજાદં પજ્જાયં પલયિદં ચ ણાણસ્સ .
ણ હવદિ વા તં ણાણં દિવ્વં તિ હિ કે પરૂવેંતિ ..૩૯.. જાનાતિ, ન ચ તન્મયત્વેન, નિશ્ચયેન તુ કેવલજ્ઞાનાદિગુણાધારભૂતં સ્વકીયસિદ્ધપર્યાયમેવ સ્વસંવિત્ત્યા- કારેણ તન્મયો ભૂત્વા પરિચ્છિનત્તિ જાનાતિ, તથાસન્નભવ્યજીવેનાપિ નિજશુદ્ધાત્મસમ્યક્શ્રદ્ધાન- જ્ઞાનાનુષ્ઠાનરૂપનિશ્ચયરત્નત્રયપર્યાય એવ સર્વતાત્પર્યેણ જ્ઞાતવ્ય ઇતિ તાત્પર્યમ્ ..૩૭.. અથાતીતાના- ગતપર્યાયાણામસદ્ભૂતસંજ્ઞા ભવતીતિ પ્રતિપાદયતિ ---જે ણેવ હિ સંજાયા જે ખલુ ણટ્ઠા ભવીય પજ્જાયા યે નૈવ સંજાતા નાદ્યાપિ ભવન્તિ, ભાવિન ઇત્યર્થઃ . હિ સ્ફુ ટં યે ચ ખલુ નષ્ટા વિનષ્ટાઃ પર્યાયાઃ . કિં કૃત્વા . ભૂત્વા . તે હોંતિ અસબ્ભૂદા પજ્જાયા તે પૂર્વોક્તા ભૂતા ભાવિનશ્ચ પર્યાયા અવિદ્યમાનત્વાદસદ્ભૂતા ભણ્યન્તે . ણાણપચ્ચક્ખા તે ચાવિદ્યમાનત્વાદસદ્ભૂતા અપિ વર્તમાનજ્ઞાનવિષયત્વાદ્વયવહારેણ ભૂતાર્થા ભણ્યન્તે, તથૈવ જ્ઞાનપ્રત્યક્ષાશ્ચેતિ . યથાયં ભગવાન્નિશ્ચયેન પરમાનન્દૈકલક્ષણસુખસ્વભાવં મોક્ષપર્યાયમેવ તન્મયત્વેન પરિચ્છિનત્તિ, પરદ્રવ્યપર્યાયં તુ વ્યવહારેણેતિ; તથા ભાવિતાત્મના પુરુષેણ રાગાદિવિકલ્પોપાધિ- રહિતસ્વસંવેદનપર્યાય એવ તાત્પર્યેણ જ્ઞાતવ્યઃ, બહિર્દ્રવ્યપર્યાયાશ્ચ ગૌણવૃત્ત્યેતિ ભાવાર્થઃ ..૩૮..
ટીકા : — જો (પર્યાયેં ) અભી તક ઉત્પન્ન ભી નહીં હુઈ ઔર જો ઉત્પન્ન હોકર નષ્ટ હો ગઈ હૈં, વે (પર્યાયેં ) વાસ્તવમેં અવિદ્યમાન હોને પર ભી, જ્ઞાનકે પ્રતિ નિયત હોનેસે (જ્ઞાનમેં નિશ્ચિત — સ્થિર — લગી હુઈ હોનેસે, જ્ઞાનમેં સીધી જ્ઞાત હોનેસે ) ૧જ્ઞાનપ્રત્યક્ષ વર્તતી હુઈ, પાષાણ સ્તમ્ભમેં ઉત્કીર્ણ, ભૂત ઔર ભાવી દેવોં (તીર્થંકરદેવોં ) કી ભાઁતિ અપને સ્વરૂપકો અકમ્પતયા (જ્ઞાનકો) અર્પિત કરતી હુઈ (વે પર્યાયેં ) વિદ્યમાન હી હૈં ..૩૮..
અબ, ઇન્હીં અવિદ્યમાન પર્યાયોંકી જ્ઞાનપ્રત્યક્ષતાકો દૃઢ કરતે હૈં : —
જ્ઞાને અજાત -વિનષ્ટ પર્યાયો તણી પ્રત્યક્ષતા નવ હોય જો, તો જ્ઞાનને એ ‘દિવ્ય’ કૌણ કહે ભલા ? ૩૯.
૬૬પ્રવચનસાર[ ભગવાનશ્રીકુંદકુંદ-
૧. પ્રત્યક્ષ = અક્ષકે પ્રતિ — અક્ષકે સન્મુખ — અક્ષકે નિકટમેં — અક્ષકે સમ્બન્ધમેં હો ઐસા .