ઉદયગદા કમ્મંસા જિણવરવસહેહિં ણિયદિણા ભણિયા .
સંસારિણો હિ નિયમેન તાવદુદયગતાઃ પુદ્ગલકર્માંશાઃ સન્ત્યેવ . અથ સ સત્સુ તેષુ કિં કુર્વન્તમ્ . ક્ષપયન્તમનુભવન્તમ્ . કિમેવ . કર્મૈવ . નિર્વિકારસહજાનન્દૈકસુખસ્વભાવાનુભવનશૂન્યઃ સન્નુદયાગતં સ્વકીયકર્મૈવ સ અનુભવન્નાસ્તે ન ચ જ્ઞાનમિત્યર્થઃ . અથવા દ્વિતીયવ્યાખ્યાનમ્ — યદિ જ્ઞાતા પ્રત્યર્થં પરિણમ્ય પશ્ચાદર્થં જાનાતિ તદા અર્થાનામાનન્ત્યાત્સર્વપદાર્થપરિજ્ઞાનં નાસ્તિ . અથવા તૃતીયવ્યાખ્યાનમ્ – બહિરઙ્ગજ્ઞેયપદાર્થાન્ યદા છદ્મસ્થાવસ્થાયાં ચિન્તયતિ તદા રાગાદિવિકલ્પરહિતં સ્વસંવેદનજ્ઞાનં નાસ્તિ, તદભાવે ક્ષાયિકજ્ઞાનમેવ નોત્પદ્યતે ઇત્યભિપ્રાયઃ ..૪૨.. અથાનન્તપદાર્થ- પરિચ્છિત્તિપરિણમનેઽપિ જ્ઞાનં બન્ધકારણં ન ભવતિ, ન ચ રાગાદિરહિતકર્મોદયોઽપીતિ નિશ્ચિનોતિ — ઉદયગદા કમ્મંસા જિણવરવસહેહિં ણિયદિણા ભણિયા ઉદયગતા ઉદયં પ્રાપ્તાઃ કર્માંશા
ભાવાર્થ : — જ્ઞેય પદાર્થરૂપસે પરિણમન કરના અર્થાત્ ‘યહ હરા હૈ, યહ પીલા હૈ’ ઇત્યાદિ વિકલ્પરૂપસે જ્ઞેય પદાર્થોંમેં પરિણમન કરના વહ કર્મકા ભોગના હૈ, જ્ઞાનકા નહીં . નિર્વિકાર સહજ આનન્દમેં લીન રહકર સહજરૂપસે જાનતે રહના વહી જ્ઞાનકા સ્વરૂપ હૈ; જ્ઞેય પદાર્થોંમેં રુકના — ઉનકે સન્મુખ વૃત્તિ હોના, વહ જ્ઞાનકા સ્વરૂપ નહીં હૈ ..૪૨..
(યદિ ઐસા હૈ ) તો ફિ ર જ્ઞેય પદાર્થરૂપ પરિણમન જિસકા લક્ષણ હૈ ઐસી (જ્ઞેયાર્થપરિણમનસ્વરૂપ) ક્રિયા ઔર ઉસકા ફલ કહાઁસે (કિસ કારણસે) ઉત્પન્ન હોતા હૈ, ઐસા અબ વિવેચન કરતે હૈં : —
અન્વયાર્થ : — [ઉદયગતાઃ કર્માંશાઃ ] (સંસારી જીવકે) ઉદયપ્રાપ્ત કર્માંશ (જ્ઞાનાવરણીય આદિ પુદ્ગલકર્મકે ભેદ) [નિયત્યા ] નિયમસે [જિનવરવૃષભૈઃ ] જિનવર વૃષભોંને [ભણિતાઃ] કહે હૈં . [તેષુ ] જીવ ઉન કર્માંશોંકે હોને પર [વિમૂઢઃ રક્તઃ દુષ્ટઃ વા ] મોહી, રાગી અથવા દ્વેષી હોતા હુઆ [બન્ધં અનુભવતિ ] બન્ધકા અનુભવ કરતા હૈ ..૪૩..
ટીકા : — પ્રથમ તો, સંસારીકે નિયમસે ઉદયગત પુદ્ગલ કર્માંશ હોતે હી હૈં . અબ
ભાખ્યાં જિને કર્મો ઉદયગત નિયમથી સંસારીને, તે કર્મ હોતાં મોહી -રાગી -દ્વેષી બંધ અનુભવે .૪૩.
૭૨પ્રવચનસાર[ ભગવાનશ્રીકુંદકુંદ-