સંચેતયમાનો મોહરાગદ્વેષપરિણતત્વાત્ જ્ઞેયાર્થપરિણમનલક્ષણયા ક્રિયયા યુજ્યતે . તત એવ ચ ક્રિયાફલભૂતં બન્ધમનુભવતિ . અતો મોહોદયાત્ ક્રિયાક્રિયાફલે, ન તુ જ્ઞાનાત્ ..૪૩..
જ્ઞાનાવરણાદિમૂલોત્તરકર્મપ્રકૃતિભેદાઃ જિનવરવૃષભૈર્નિયત્યા સ્વભાવેન ભણિતાઃ, કિંતુ સ્વકીય- શુભાશુભફલં દત્વા ગચ્છન્તિ, ન ચ રાગાદિપરિણામરહિતાઃ સન્તો બન્ધં કુર્વન્તિ . તર્હિ કથં બન્ધં કરોતિ જીવઃ ઇતિ ચેત્ . તેસુ વિમૂઢો રત્તો દુટ્ઠો વા બન્ધમણુભવદિ તેષુ ઉદયાગતેષુ સત્સુ કર્માંશેષુ મોહરાગદ્વેષવિલક્ષણનિજશુદ્ધાત્મતત્ત્વભાવનારહિતઃ સન્ યો વિશેષેણ મૂઢો રક્તો દુષ્ટો વા ભવતિ સઃ કેવલજ્ઞાનાદ્યનન્તગુણવ્યક્તિલક્ષણમોક્ષાદ્વિલક્ષણં પ્રકૃતિસ્થિત્યનુભાગપ્રદેશભેદભિન્નં બન્ધમનુભવતિ . તતઃ સ્થિતમેતત્ જ્ઞાનં બન્ધકારણં ન ભવતિ કર્મોદયોઽપિ, કિંતુ રાગાદયો બન્ધકારણમિતિ ..૪૩.. અથ કેવલિનાં રાગાદ્યભાવાદ્ધર્મોપદેશાદયોઽપિ બન્ધકારણં ન ભવન્તીતિ કથયતિ ---ઠાણણિસેજ્જવિહારા ધમ્મુવદેસો ય સ્થાનમૂર્ધ્વસ્થિતિર્નિષદ્યા ચાસનં શ્રીવિહારો ધર્મોપદેશશ્ચ ણિયદયો એતે વ્યાપારા નિયતયઃ સ્વભાવા વહ સંસારી, ઉન ઉદયગત કર્માંશોંકે અસ્તિત્વમેં, ચેતતે -જાનતે -અનુભવ કરતે હુએ, મોહ -રાગ- દ્વેષમેં પરિણત હોનેસે જ્ઞેય પદાર્થોંમેં પરિણમન જિસકા લક્ષણ હૈ ઐસી (જ્ઞેયાર્થપરિણમનસ્વરૂપ) ક્રિયાકે સાથ યુક્ત હોતા હૈ; ઔર ઇસીલિયે ક્રિયાકે ફલભૂત બન્ધકા અનુભવ કરતા હૈ . ઇસસે (ઐસા કહા હૈ કિ) મોહકે ઉદયસે હી (મોહકે ઉદયમેં યુક્ત હોનેકે કારણસે હી) ક્રિયા ઔર ક્રિયાફલ હોતા હૈ, જ્ઞાનસે નહીં .
ભાવાર્થ : — સમસ્ત સંસારી જીવોંકે કર્મકા ઉદય હૈ, પરન્તુ વહ ઉદય વન્ધકા કારણ નહીં હૈ . યદિ કર્મનિમિત્તક ઇષ્ટ -અનિષ્ટ ભાવોંમેં જીવ રાગી -દ્વેષી -મોહી હોકર પરિણમન કરે તો બન્ધ હોતા હૈ . ઇસસે યહ બાત સિદ્ધ હુઈ કિ જ્ઞાન, ઉદય પ્રાપ્ત પૌદ્ગલિક કર્મ યા કર્મોદયસે ઉત્પન્ન દેહાદિકી ક્રિયાએઁ બન્ધકા કારણ નહીં હૈં, બન્ધકે કારણ માત્ર રાગ -દ્વેષ -મોહભાવ હૈં . ઇસલિયે વે ભાવ સર્વપ્રકારસે ત્યાગને યોગ્ય હૈ ..૪૩..
અબ, ઐસા ઉપદેશ દેતે હૈં કિ કેવલીભગવાનકે ક્રિયા ભી ક્રિયાફલ (-બન્ધ) ઉત્પન્ન નહીં કરતી : —
વર્તે સહજ તે કાલમાં, માયાચરણ જ્યમ નારીને . ૪૪.