સમસ્તમહામોહમૂર્ધાભિષિક્તસ્કન્ધાવારસ્યાત્યન્તક્ષયે સંભૂતત્વાન્મોહરાગદ્વેષરૂપાણામુપરંજકાનામ- ભાવાચ્ચૈતન્યવિકારકારણતામનાસાદયન્તી નિત્યમૌદયિકી કાર્યભૂતસ્ય બન્ધસ્યાકારણભૂતતયા કાર્યભૂતસ્ય મોક્ષસ્ય કારણભૂતતયા ચ ક્ષાયિક્યેવ કથં હિ નામ નાનુમન્યેત . અથાનુમન્યેત ચેત્તર્હિ કર્મવિપાકોઽપિ ન તેષાં સ્વભાવવિઘાતાય ..૪૫.. તત્ત્વવિપરીતકર્મોદયજનિતત્વાત્સર્વાપ્યૌદયિકી ભવતિ હિ સ્ફુ ટમ્ . મોહાદીહિં વિરહિદા નિર્મોહ- શુદ્ધાત્મતત્ત્વપ્રચ્છાદકમમકારાહઙ્કારોત્પાદનસમર્થમોહાદિવિરહિતત્વાદ્યતઃ તમ્હા સા ખાયગ ત્તિ મદા તસ્માત્ સા યદ્યપ્યૌદયિકી તથાપિ નિર્વિકારશુદ્ધાત્મતત્ત્વસ્ય વિક્રિયામકુર્વતી સતી ક્ષાયિકીતિ મતા . અત્રાહ શિષ્યઃ ---‘ઔદયિકા ભાવાઃ બન્ધકારણમ્’ ઇત્યાગમવચનં તર્હિ વૃથા ભવતિ . પરિહારમાહ --ઔદયિકા ભાવા બન્ધકારણં ભવન્તિ, પરં કિંતુ મોહોદયસહિતાઃ . દ્રવ્યમોહોદયેઽપિ સતિ યદિ શુદ્ધાત્મભાવનાબલેન ભાવમોહેન ન પરિણમતિ તદા બંધો ન ભવતિ . યદિ પુનઃ કર્મોદયમાત્રેણ બન્ધો ભવતિ તર્હિ સંસારિણાં સર્વદૈવ કર્મોદયસ્ય વિદ્યમાનત્વાત્ સર્વદૈવ બન્ધ એવ, ન મોક્ષ ઇત્યભિપ્રાયઃ ..૪૫.. અથ યથાર્હતાં શુભાશુભપરિણામવિકારો નાસ્તિ તથૈકાન્તેન સંસારિણામપિ નાસ્તીતિ સાંખ્યમતાનુસારિશિષ્યેણ પૂર્વપક્ષે ( – પુણ્યકે) ઉદયકે પ્રભાવસે ઉત્પન્ન હોનેકે કારણ ઔદયિકી હી હૈ . કિન્તુ ઐસી (પુણ્યકે ઉદયસે હોનેવાલી) હોને પર ભી વહ સદા ઔદયિકી ક્રિયા મહામોહરાજાકી સમસ્ત સેનાકે સર્વથા ક્ષયસે ઉત્પન્ન હોતી હૈ ઇસલિયે મોહરાગદ્વેષરૂપી ૧ઉપરંજકોંકા અભાવ હોનેસે ચૈતન્યકે વિકારકા કારણ નહીં હોતી ઇસલિયે કાર્યભૂત બન્ધકી અકારણભૂતતાસે ઔર કાર્યભૂત મોક્ષકી કારણભૂતતાસે ક્ષાયિકી હી ક્યોં ન માનની ચાહિયે ? (અવશ્ય માનની ચાહિયે) ઔર જબ ક્ષાયિકી હી માને તબ કર્મવિપાક (-કર્મોદય) ભી ઉનકે (અરહન્તોંકે) સ્વભાવવિઘાતકા કારણ નહીં હોતા (ઐસૈ નિશ્ચિત હોતા હૈ ) .

ભાવાર્થ : — અરહન્તભગવાનકે જો દિવ્યધ્વનિ, વિહાર આદિ ક્રિયાએઁ હૈં વે નિષ્ક્રિય શુદ્ધ આત્મતત્ત્વકે પ્રદેશપરિસ્પંદમેં નિમિત્તભૂત પૂર્વબદ્ધ કર્મોદયસે ઉત્પન્ન હોતી હૈં ઇસલિયે ઔદયિકી હૈં . વે ક્રિયાએઁ અરહન્તભગવાનકે ચૈતન્યવિકારરૂપ ભાવકર્મ ઉત્પન્ન નહીં કરતીં, ક્યોંકિ (ઉનકે) નિર્મોહ શુદ્ધ આત્મતત્ત્વકે રાગદ્વેષમોહરૂપ વિકારમેં નિમિત્તભૂત મોહનીયકર્મકા ક્ષય હો ચુકા હૈ . ઔર વે ક્રિયાએઁ ઉન્હેં, રાગદ્વેષમોહકા અભાવ હો જાનેસે નવીન બન્ધમેં કારણરૂપ નહીં હોતીં, પરન્તુ વે પૂર્વકર્મોંકે ક્ષયમેં કારણરૂપ હૈં ક્યોંકિ જિન કર્મોંકે ઉદયસે વે ક્રિયાએઁ હોતી હૈં વે કર્મ અપના રસ દેકર ખિર જાતે હૈં . ઇસપ્રકાર મોહનીયકર્મકે ક્ષયસે ઉત્પન્ન હોનેસે ઔર કર્મોંકે ક્ષયમેં કારણભૂત હોનેસે અરહંતભગવાનકી વહ ઔદયિકી ક્રિયા ક્ષાયિકી કહલાતી હૈ ..૪૫..

૭૬પ્રવચનસાર[ ભગવાનશ્રીકુંદકુંદ-

૧. ઉપરંજકોં = ઉપરાગ -મલિનતા કરનેવાલે (વિકારીભાવ) .