અથ કેવલિનામિવ સર્વેષામપિ સ્વભાવવિઘાતાભાવં નિષેધયતિ — જદિ સો સુહો વ અસુહો ણ હવદિ આદા સયં સહાવેણ .
યદિ સ શુભો વા અશુભો ન ભવતિ આત્મા સ્વયં સ્વભાવેન .
સંસારોઽપિ ન વિદ્યતે સર્વેષાં જીવકાયાનામ્ ..૪૬..
યદિ ખલ્વેકાન્તેન શુભાશુભભાવસ્વભાવેન સ્વયમાત્મા ન પરિણમતે તદા સર્વદૈવ સર્વથા નિર્વિઘાતેન શુદ્ધસ્વભાવેનૈવાવતિષ્ઠતે . તથા ચ સર્વ એવ ભૂતગ્રામાઃ સમસ્તબન્ધસાધન- શૂન્યત્વાદાજવંજવાભાવસ્વભાવતો નિત્યમુક્તતાં પ્રતિપદ્યેરન્ . તચ્ચ નાભ્યુપગમ્યતે; આત્મનઃ કૃતે સતિ દૂષણદ્વારેણ પરિહારં દદાતિ ---જદિ સો સુહો વ અસુહો ણ હવદિ આદા સયં સહાવેણ યથૈવ શુદ્ધનયેનાત્મા શુભાશુભાભ્યાં ન પરિણમતિ તથૈવાશુદ્ધનયેનાપિ સ્વયં સ્વકીયોપાદાનકારણેન સ્વભાવેનાશુદ્ધનિશ્ચયરૂપેણાપિ યદિ ન પરિણમતિ તદા . કિં દૂષણં ભવતિ . સંસારો વિ ણ વિજ્જદિ નિસ્સંસારશુદ્ધાત્મસ્વરૂપાત્પ્રતિપક્ષભૂતો વ્યવહારનયેનાપિ સંસારો ન વિદ્યતે . કેષામ્ . સવ્વેસિં જીવકાયાણં સર્વેષાં જીવસંઘાતાનામિતિ . તથા હિ --આત્મા તાવત્પરિણામી, સ ચ કર્મોપાધિનિમિત્તે સતિ સ્ફ ટિકમણિરિવોપાધિં ગૃહ્ણાતિ, તતઃ કારણાત્સંસારાભાવો ન ભવતિ . અથ મતમ્ ---સંસારાભાવઃ
અબ, કેવલીભગવાનકી ભાઁતિ સમસ્ત જીવોંકે સ્વભાવ વિઘાતકા અભાવ હોનેકા નિષેધ કરતે હૈં : —
અન્વયાર્થ : — [યદિ ] યદિ (ઐસા માના જાયે કિ) [સઃ આત્મા ] આત્મા [સ્વયં ] સ્વયં [સ્વભાવેન ] સ્વભાવસે (-અપને ભાવસે) [શુભઃ વા અશુભઃ ] શુભ યા અશુભ [ન ભવતિ ] નહીં હોતા (શુભાશુભ ભાવમેં પરિણમિત હી નહીં હોતા) [સર્વેષાં જીવકાયાનાં ] તો સમસ્ત જીવનિકાયોંકે [સંસારઃ અપિ ] સંસાર ભી [ન વિદ્યતે ] વિદ્યમાન નહીં હૈ ઐસા સિદ્ધ હોગા ..૪૬..
ટીકા : — યદિ એકાન્તસે ઐસા માના જાયે કિ શુભાશુભભાવરૂપ સ્વભાવમેં (-અપને ભાવમેં ) આત્મા સ્વયં પરિણમિત નહીં હોતા, તો યહ સિદ્ધ હુઆ કિ (વહ) સદા હી સર્વથા નિર્વિઘાત શુદ્ધસ્વભાવસે હી અવસ્થિત હૈ; ઔર ઇસપ્રકાર સમસ્ત જીવસમૂહ, સમસ્ત બન્ધકારણોંસે રહિત સિદ્ધ હોનેસે સંસાર અભાવરૂપ સ્વભાવકે કારણ નિત્યમુક્તતાકો પ્રાપ્ત હો