તત્કાલકલિતવૃત્તિકમતીતોદર્કકાલકલિતવૃત્તિકં ચાપ્યેકપદ એવ સમન્તતોઽપિ સકલમપ્યર્થજાતં, પૃથક્ત્વવૃત્તસ્વલક્ષણલક્ષ્મીકટાક્ષિતાનેકપ્રકારવ્યંજિતવૈચિત્ર્યમિતરેતરવિરોધ- ધાપિતાસમાનજાતીયત્વોદ્દામિતવૈષમ્યં ક્ષાયિકં જ્ઞાનં કિલ જાનીયાત્; તસ્ય હિ ક્રમ- પ્રવૃત્તિહેતુભૂતાનાં ક્ષયોપશમાવસ્થાવસ્થિતજ્ઞાનાવરણીયકર્મપુદ્ગલાનામત્યન્તાભાવાત્તાત્કાલિ- કમતાત્કાલિકં વાપ્યર્થજાતં તુલ્યકાલમેવ પ્રકાશેત; સર્વતો વિશુદ્ધસ્ય પ્રતિનિયત- દેશવિશુદ્ધેરન્તઃપ્લવનાત્ સમન્તતોઽપિ પ્રકાશેત; સર્વાવરણક્ષયાદ્દેશાવરણક્ષયોપશમસ્યાન- વસ્થાનાત્સર્વમપિ પ્રકાશેત; સર્વપ્રકારજ્ઞાનાવરણીયક્ષયાદસર્વપ્રકારજ્ઞાનાવરણીયક્ષયોપશમસ્ય વિલયનાદ્વિચિત્રમપિ પ્રકાશેત; અસમાનજાતીયજ્ઞાનાવરણક્ષયાત્સમાનજાતીયજ્ઞાનાવરણીય- તદનન્તરં સર્વપરિજ્ઞાને સતિ એકપરિજ્ઞાનં, એકપરિજ્ઞાને સતિ સર્વપરિજ્ઞાનમિત્યાદિકથનરૂપેણ ગાથાપઞ્ચકપર્યન્તં વ્યાખ્યાનં કરોતિ . તદ્યથા --અત્ર જ્ઞાનપ્રપઞ્ચવ્યાખ્યાનં પ્રકૃતં તાવત્તત્પ્રસ્તુતમનુસૃત્ય પુનરપિ કેવલજ્ઞાનં સર્વજ્ઞત્વેન નિરૂપયતિ --જં યજ્જ્ઞાનં કર્તૃ જાણદિ જાનાતિ . કમ્ . અત્થં અર્થં વિચિત્ર (-અનેક પ્રકારકે) ઔર વિષમ (મૂર્ત, અમૂર્ત આદિ અસમાન જાતિકે) [સર્વં અર્થં ] સમસ્ત પદાર્થોંકો [જાનાતિ ] જાનતા હૈ [તત્ જ્ઞાનં ] ઉસ જ્ઞાનકો [ક્ષાયિકં ભણિતમ્ ] ક્ષાયિક કહા હૈ ..૪૭..
ટીકા : — ક્ષાયિક જ્ઞાન વાસ્તવમેં એક સમયમેં હી સર્વતઃ (સર્વ આત્મપ્રદેશોંસે), વતર્માનમેં વર્તતે તથા ભૂત -ભવિષ્યત કાલમેં વર્તતે ઉન સમસ્ત પદાર્થોંકો જાનતા હૈ જિનમેં હુઆ હૈ ઔર જિનમેં પરસ્પર વિરોધસે ઉત્પન્ન હોનેવાલી અસમાનજાતીયતાકે કારણ વૈષમ્ય પ્રગટ હુઆ હૈ . (ઇસી બાતકો યુક્તિપૂર્વક સમઝાતે હૈં : — ) ક્રમ -પ્રવૃત્તિકે હેતુભૂત, ક્ષયોપશમ- અવસ્થામેં રહનેવાલે જ્ઞાનાવરણીય કર્મપુદ્ગલોંકા ઉસકે (ક્ષાયિક જ્ઞાનકે) અત્યન્ત અભાવ હોનેસે વહ તાત્કાલિક યા અતાત્કાલિક પદાર્થ -માત્રકો સમકાલમેં હી પ્રકાશિત કરતા હૈ; (ક્ષાયિક જ્ઞાન) સર્વતઃ વિશુદ્ધ હોનેકે કારણ પ્રતિનિયત પ્રદેશોંકી વિશુદ્ધિ (સર્વતઃ વિશુદ્ધિ) કે ભીતર ડૂબ જાનેસે વહ સર્વતઃ (સર્વ આત્મપ્રદેશોંસે) ભી પ્રકાશિત કરતા હૈ; સર્વ આવરણોંકા ક્ષય હોનેસે, દેશ -આવરણકા ક્ષયોપશમ ન રહનેસે વહ સબકો ભી પ્રકાશિત કરતા હૈ, સર્વપ્રકાર જ્ઞાનાવરણકે ક્ષયકે કારણ (-સર્વ પ્રકારકે પદાર્થોંકો જાનનેવાલે જ્ઞાનકે આવરણમેં નિમિત્તભૂત કર્મકે ક્ષય હોનેસે) અસર્વપ્રકારકે જ્ઞાનાવરણકા ક્ષયોપશમ (-અમુક હી પ્રકારકે પદાર્થોંકો જાનનેવાલે જ્ઞાનકે આવરણમેં નિમિત્તભૂત કર્મોંકા ક્ષયોપશમ) વિલયકો પ્રાપ્ત હોનેસે વહ વિચિત્ર કો ભી (-અનેક પ્રકારકે પદાર્થોં કો ભી) પ્રકાશિત કરતા હૈ; અસમાનજાતીય -જ્ઞાનાવરણકે
૧પૃથકરૂપસે વર્તતે સ્વલક્ષણરૂપ લક્ષ્મીસે આલોકિત અનેક પ્રકારોંકે કારણ વૈચિત્ર્ય પ્રગટ
૧. દ્રવ્યોંકે ભિન્ન -ભિન્ન વર્તનેવાલે નિજ -નિજ લક્ષણ ઉન દ્રવ્યોંકી લક્ષ્મી -સમ્પત્તિ -શોભા હૈં .