દાહ્યમદહન્ સમસ્તદાહ્યહેતુકસમસ્તદાહ્યાકારપર્યાયપરિણતસકલૈકદહનાકારમાત્માનં દહન ઇવ સમસ્તજ્ઞેયહેતુકસમસ્તજ્ઞેયાકારપર્યાયપરિણતસકલૈકજ્ઞાનાકારમાત્માનં ચેતનત્વાત્ સ્વાનુભવ- પ્રત્યક્ષત્વેઽપિ ન પરિણમતિ . એવમેતદાયાતિ યઃ સર્વં ન જાનાતિ સ આત્માનં ન જાનાતિ ..૪૮.. જ્ઞેયદ્રવ્યમ્ . કિંવિશિષ્ટમ્ . સપજ્જયં અનન્તપર્યાયસહિતમ્ . કતિસંખ્યોપેતમ્ . એગં વા એકમપીતિ . તથા હિ ---આકાશદ્રવ્યં તાવદેકં, ધર્મદ્રવ્યમેકં, તથૈવાધર્મદ્રવ્યં ચ, લોકાકાશપ્રમિતાસંખ્યેયકાલદ્રવ્યાણિ, તતોઽનન્તગુણાનિ જીવદ્રવ્યાણિ, તેભ્યોઽપ્યનન્તગુણાનિ પુદ્ગલદ્રવ્યાણિ . તથૈવ સર્વેષાં પ્રત્યેકમનન્ત- પર્યાયાઃ, એતત્સર્વં જ્ઞેયં તાવત્તત્રૈકં વિવક્ષિતં જીવદ્રવ્યં જ્ઞાતૃ ભવતિ . એવં તાવદ્વસ્તુસ્વભાવઃ . તત્ર યથા દહનઃ સમસ્તં દાહ્યં દહન્ સન્ સમસ્તદાહ્યહેતુકસમસ્તદાહ્યાકારપર્યાયપરિણતસકલૈકદહનસ્વરૂપમુષ્ણ- પરિણતતૃણપર્ણાદ્યાકારમાત્માનં (સ્વકીયસ્વભાવં) પરિણમતિ, તથાયમાત્મા સમસ્તં જ્ઞેયં જાનન્ સન્ સમસ્તજ્ઞેયહેતુકસમસ્તજ્ઞેયાકારપર્યાયપરિણતસકલૈકાખણ્ડજ્ઞાનરૂપં સ્વકીયમાત્માનં પરિણમતિ જાનાતિ પરિચ્છિનત્તિ . યથૈવ ચ સ એવ દહનઃ પૂર્વોક્ત લક્ષણં દાહ્યમદહન્ સન્ તદાકારેણ ન પરિણમતિ, તથાઽઽત્માપિ પૂર્વોક્તલક્ષણં સમસ્તં જ્ઞેયમજાનન્ પૂર્વોક્તલક્ષણમેવ સકલૈકાખણ્ડજ્ઞાનાકારં સ્વકીયમાત્માનં ન પરિણમતિ ન જાનાતિ ન પરિચ્છિનત્તિ . અપરમપ્યુદાહરણં દીયતે ---યથા કોઽપ્યન્ધક આદિત્યપ્રકાશ્યાન્ પદાર્થાનપશ્યન્નાદિત્યમિવ, પ્રદીપપ્રકાશ્યાન્ પદાર્થાનપશ્યન્ પ્રદીપમિવ, દર્પણસ્થ- બિમ્બાન્યપશ્યન્ દર્પણમિવ, સ્વકીયદૃષ્ટિપ્રકાશ્યાન્ પદાર્થાનપશ્યન્ હસ્તપાદાદ્યવયવપરિણતં સ્વકીય- દેહાકારમાત્માનં સ્વકીયદૃષ્ટયા ન પશ્યતિ, તથાયં વિવક્ષિતાત્માપિ કેવલજ્ઞાનપ્રકાશ્યાન્ પદાર્થાનજાનન્ સમસ્તદાહ્યાકારપર્યાયરૂપ પરિણમિત સકલ એક દહન જિસકા આકાર હૈ ઐસે અપને રૂપમેં પરિણમિત નહીં હોતા ઉસીપ્રકાર સમસ્તજ્ઞેયહેતુક સમસ્તજ્ઞેયાકારપર્યાયરૂપ પરિણમિત સકલ એક જ્ઞાન જિસકા આકાર હૈ ઐસે અપને રૂપમેં — સ્વયં ચેતનાકે કારણ સ્વાનુભવપ્રત્યક્ષ હોને પર ભી પરિણમિત નહીં હોતા, (અપનેકો પરિપૂર્ણ તયા અનુભવ નહીં કરતા — નહીં જાનતા) ઇસ પ્રકાર યહ ફલિત હોતા હૈ કિ જો સબકો નહીં જાનતા વહ અપનેકો (-આત્માકો) નહીં જાનતા .
ભાવાર્થ : — જો અગ્નિ કાષ્ઠ, તૃણ, પત્તે ઇત્યાદિ સમસ્ત દાહ્યપદાર્થોંકો નહીં જલાતા, ઉસકા દહનસ્વભાવ (કાષ્ઠાદિક સમસ્ત દાહ્ય જિસકા નિમિત્ત હૈ ઐસા) સમસ્ત દાહ્યાકારપર્યાયરૂપ પરિણમિત ન હોનેસે અપૂર્ણરૂપસે પરિણમિત હોતા હૈ — પરિપૂર્ણરૂપસે પરિણમિત નહીં હોતા, ઇસલિયે પરિપૂર્ણ એક દહન જિસકા સ્વરૂપ હૈ ઐસી વહ અગ્નિ અપને રૂપ હી પૂર્ણ રીતિસે પરિણમિત નહીં હોતી; ઉસી પ્રકાર યહ આત્મા સમસ્ત દ્રવ્ય -પર્યાયરૂપ સમસ્ત જ્ઞેયકો નહીં જાનતા, ઉસકા જ્ઞાન (સમસ્ત જ્ઞેય જિસકા નિમિત્ત હૈ ઐસે) સમસ્તજ્ઞેયાકારપર્યાયરૂપ પરિણમિત ન હોનેસે અપૂર્ણરૂપસે પરિણમિત હોતા હૈ – પરિપૂર્ણ રૂપસે પરિણમિત નહીં હોતા, ઇસલિયે પરિપૂર્ણ એક જ્ઞાન જિસકા સ્વરૂપ હૈ ઐસા વહ આત્મા અપને રૂપસે હી પૂર્ણ રીતિસે પરિણમિત નહીં હોતા અર્થાત્ નિજકો હી પૂર્ણ રીતિસે અનુભવ નહીં કરતા — નહીં જાનતા . ઇસપ્રકાર સિદ્ધ હુઆ કિ જો સબકો નહીં જાનતા વહ એકકો — અપનેકો (પૂર્ણ રીતિસે) નહીં જાનતા ..૪૮..
૮૨પ્રવચનસાર[ ભગવાનશ્રીકુંદકુંદ-