યત્કિલ ક્રમેણૈકૈકમર્થમાલમ્બ્ય પ્રવર્તતે જ્ઞાનં તદેકાર્થાલમ્બનાદુત્પન્નમન્યાર્થાલમ્બનાત્ પ્રલીયમાનં નિત્યમસત્તથા કર્મોદયાદેકાં વ્યક્તિં પ્રતિપન્નં પુનર્વ્યક્ત્યન્તરં પ્રતિપદ્યમાનં ક્ષાયિક- મપ્યસદનન્તદ્રવ્યક્ષેત્રકાલભાવાનાક્રાન્તુમશક્તત્વાત્ સર્વગતં ન સ્યાત્ ..૫૦..
અથવા સ્વસંવેદનજ્ઞાનેનાત્મા જ્ઞાયતે, તતશ્ચ ભાવના ક્રિયતે, તયા રાગાદિવિકલ્પરહિતસ્વ- સંવેદનજ્ઞાનભાવનયા કેવલજ્ઞાનં ચ જાયતે . ઇતિ નાસ્તિ દોષઃ ..૪૯.. અથ ક્રમપ્રવૃત્તજ્ઞાનેન સર્વજ્ઞો ન ભવતીતિ વ્યવસ્થાપયતિ — ઉપ્પજ્જદિ જદિ ણાણં ઉત્પદ્યતે જ્ઞાનં યદિ ચેત્ . કમસો ક્રમશઃ સકાશાત્ . કિંકિં
ટીકા : — જો જ્ઞાન ક્રમશઃ એક એક પદાર્થકા અવલમ્બન લેકર પ્રવૃત્તિ કરતા હૈ વહ (જ્ઞાન) એક પદાર્થકે અવલમ્બનસે ઉત્પન્ન હોકર દૂસરે પદાર્થકે અવલમ્બનસે નષ્ટ હો જાનેસે નિત્ય નહીં હોતા તથા કર્મોદયકે કારણ એક ૧વ્યક્તિકો પ્રાપ્ત કરકે ફિ ર અન્ય વ્યક્તિકો પ્રાપ્ત કરતા હૈ ઇસલિયે ક્ષાયિક ભી ન હોતા હુઆ, વહ અનન્ત દ્રવ્ય -ક્ષેત્ર -કાલ -ભાવકો પ્રાપ્ત હોને મેં (-જાનને મેં ) અસમર્થ હોનેકે કારણ સર્વગત નહીં હૈ .
ભાવાર્થ : — ક્રમશઃ પ્રવર્તમાન જ્ઞાન અનિત્ય હૈ, ક્ષાયોપશમિક હૈ; ઐસા ક્રમિક જ્ઞાનવાલા પુરુષ સર્વજ્ઞ નહીં હો સકતા ..૫૦..
અબ ઐસા નિશ્ચિત હોતા હૈ કિ યુગપત્ પ્રવૃત્તિકે દ્વારા હી જ્ઞાનકા સર્વગતત્વ સિદ્ધ હોતા હૈ (અર્થાત્ અક્રમસે પ્રવર્તમાન જ્ઞાન હી સર્વગત હો સકતા હૈ ) : —
અન્વયાર્થ : — [ત્રૈકાલ્યનિત્યવિષમં ] તીનોં કાલમેં સદા વિષમ (અસમાન જાતિકે), [સર્વત્ર સંભવં ] સર્વ ક્ષેત્રકે [ચિત્રં ] અનેક પ્રકારકે [સકલં ] સમસ્ત પદાર્થોંકો [જૈનં ] જિનદેવકા જ્ઞાન [યુગપત્ જાનાતિ ] એક સાથ જાનતા હૈ [અહો હિ ] અહો ! [જ્ઞાનસ્ય માહાત્મ્યમ્ ] જ્ઞાનકા માહાત્મ્ય ! ..૫૧..
નિત્યે વિષમ, વિધવિધ, સકલ પદાર્થગણ સર્વત્રનો, જિનજ્ઞાન જાણે યુગપદે, મહિમા અહો એ જ્ઞાનનો ! .૫૧.
૮૬પ્રવચનસાર[ ભગવાનશ્રીકુંદકુંદ-
૧. વ્યક્તિ = પ્રગટતા; વિશેષ, ભેદ .