નિમિત્તતામુપગતાત્ સ્વવિષયમુપગતસ્યાર્થસ્ય પરિચ્છેદનં તત્ પરતઃ પ્રાદુર્ભવત્પરોક્ષમિત્યા-
લક્ષ્યતે . યત્પુનરન્તઃકરણમિન્દ્રિયં પરોપદેશમુપલબ્ધિં સંસ્કારમાલોકાદિકં વા સમસ્તમપિ
પરદ્રવ્યમનપેક્ષ્યાત્મસ્વભાવમેવૈકં કારણત્વેનોપાદાય સર્વદ્રવ્યપર્યાયજાતમેકપદ એવાભિવ્યાપ્ય
પ્રવર્તમાનં પરિચ્છેદનં તત્ કેવલાદેવાત્મનઃ સંભૂતત્વાત્ પ્રત્યક્ષમિત્યાલક્ષ્યતે . ઇહ હિ
સહજસૌખ્યસાધનીભૂતમિદમેવ મહાપ્રત્યક્ષમભિપ્રેતમિતિ ..૫૮..
અથૈતદેવ પ્રત્યક્ષં પારમાર્થિકસૌખ્યત્વેનોપક્ષિપતિ —
જાદં સયં સમંતં ણાણમણંતત્થવિત્થડં વિમલં .
રહિયં તુ ઓગ્ગહાદિહિં સુહં તિ એગંતિયં ભણિદં ..૫૯..
કેવલેણ ણાદં હવદિ હિ યદિ કેવલેનાસહાયેન જ્ઞાતં ભવતિ હિ સ્ફુ ટમ્ . કેન કર્તૃભૂતેન . જીવેણ જીવેન .
તર્હિ પચ્ચક્ખં પ્રત્યક્ષં ભવતીતિ . અતો વિસ્તરઃ — ઇન્દ્રિયમનઃપરોપદેશાલોકાદિબહિરઙ્ગનિમિત્તભૂતાત્તથૈવ ચ
જ્ઞાનાવરણીયક્ષયોપશમજનિતાર્થગ્રહણશક્તિરૂપાયા ઉપલબ્ધેરર્થાવધારણરૂપસંસ્કારાચ્ચાન્તરઙ્ગકારણભૂતાત્-
સકાશાદુત્પદ્યતે યદ્વિજ્ઞાનં તત્પરાધીનત્વાત્પરોક્ષમિત્યુચ્યતે . યદિ પુનઃ પૂર્વોક્તસમસ્તપરદ્રવ્યમનપેક્ષ્ય
કેવલાચ્છુદ્ધબુદ્ધૈકસ્વભાવાત્પરમાત્મનઃ સકાશાત્સમુત્પદ્યતે તતોઽક્ષનામાનમાત્માનં પ્રતીત્યોત્પદ્યમાનત્વા-
ત્પ્રત્યક્ષં ભવતીતિ સૂત્રાભિપ્રાયઃ ..૫૮.. એવં હેયભૂતેન્દ્રિયજ્ઞાનકથનમુખ્યતયા ગાથાચતુષ્ટયેન તૃતીયસ્થલં
ગતમ્ . અથાભેદનયેન પઞ્ચવિશેષણવિશિષ્ટં કેવલજ્ઞાનમેવ સુખમિતિ પ્રતિપાદયતિ — જાદં જાતં
કહાનજૈનશાસ્ત્રમાલા ]
જ્ઞાનતત્ત્વ -પ્રજ્ઞાપન
૧૦૧
જો સ્વવિષયભૂત પદાર્થકા જ્ઞાન, વહ પરકે દ્વારા ૧પ્રાદુર્ભાવકો પ્રાપ્ત હોનેસે ‘પરોક્ષ’-કે રૂપમેં
જાના જાતા હૈ, ઔર અંતઃકરણ, ઇન્દ્રિય, પરોપદેશ, ઉપલબ્ધિ સંસ્કાર યા પ્રકાશાદિક — સબ
પરદ્રવ્યકી અપેક્ષા રખે બિના એકમાત્ર આત્મસ્વભાવકો હી કારણરૂપસે ગ્રહણ કરકે સર્વ
દ્રવ્ય -પર્યાયોંકે સમૂહમેં એક સમય હી વ્યાપ્ત હોકર પ્રવર્તમાન જ્ઞાન વહ કેવલ આત્માકે દ્વારા
હી ઉત્પન્ન હોનેસે ‘પ્રત્યક્ષ’ કે રૂપમેં જાના જાતા હૈ .
યહાઁ (ઇસ ગાથામેં ) સહજ સુખકા સાધનભૂત ઐસા યહી મહાપ્રત્યક્ષ જ્ઞાન ઇચ્છનીય માના
ગયા હૈ — ઉપાદેય માના ગયા હૈ (ઐસા આશય સમઝના) ..૫૮..
સ્વયમેવ જાત, સમંત, અર્થ અનંતમાં વિસ્તૃત ને
અવગ્રહ -ઈહાદિ રહિત, નિર્મલ જ્ઞાન સુખ એકાંત છે. ૫૯.
૧ પ્રાદુર્ભાવકો પ્રાપ્ત = પ્રગટ ઉત્પન્ન .