માકુલં ભવતિ . તતો ન તત્ પરમાર્થતઃ સૌખ્યમ્ . ઇદં તુ પુનરનાદિજ્ઞાનસામાન્ય-
સ્વભાવસ્યોપરિ મહાવિકાશેનાભિવ્યાપ્ય સ્વત એવ વ્યવસ્થિતત્વાત્સ્વયં જાયમાનમાત્માધીનતયા,
સમન્તાત્મપ્રદેશાન્ પરમસમક્ષજ્ઞાનોપયોગીભૂયાભિવ્યાપ્ય વ્યવસ્થિતત્વાત્સમન્તમ્ અશેષદ્વારા-
પાવરણેન, પ્રસભં નિપીતસમસ્તવસ્તુજ્ઞેયાકારં પરમં વૈશ્વરૂપ્યમભિવ્યાપ્ય વ્યવસ્થિતત્વાદનન્તાર્થ-
વિસ્તૃતં સમસ્તાર્થાબુભુત્સયા, સકલશક્તિપ્રતિબન્ધકકર્મસામાન્યનિષ્ક્રાન્તતયા પરિસ્પષ્ટ-
પ્રકાશભાસ્વરં સ્વભાવમભિવ્યાપ્ય વ્યવસ્થિતત્વાદ્વિમલં સમ્યગવબોધેન, યુગપત્સમર્પિત-
ત્રૈસમયિકાત્મસ્વરૂપં લોકાલોકમભિવ્યાપ્ય વ્યવસ્થિતત્વાદવગ્રહાદિરહિતં ક્રમકૃતાર્થગ્રહણ-
ખેદાભાવેન પ્રત્યક્ષં જ્ઞાનમનાકુલં ભવતિ . તતસ્તત્પારમાર્થિકં ખલુ સૌખ્યમ્ ..૫૯..
રહિતમ્ . પુનરપિ કીદૃક્ . રહિયં તુ ઓગ્ગહાદિહિં અવગ્રહાદિરહિતં ચેતિ . એવં પઞ્ચવિશેષણવિશિષ્ટં
યત્કેવલજ્ઞાનં સુહં તિ એગંતિયં ભણિદં તત્સુખં ભણિતમ્ . કથંભૂતમ્ . ઐકાન્તિકં નિયમેનેતિ . તથાહિ —
પરનિરપેક્ષત્વેન ચિદાનન્દૈકસ્વભાવં નિજશુદ્ધાત્માનમુપાદાનકારણં કૃત્વા સમુત્પદ્યમાનત્વાત્સ્વયં જાયમાનં
૧. સમક્ષ = પ્રત્યક્ષ
૨. પરમવિવિધતા = સમસ્ત પદાર્થસમૂહ જો કિ અનન્ત વિવિધતામય હૈ
.
કહાનજૈનશાસ્ત્રમાલા ]
જ્ઞાનતત્ત્વ -પ્રજ્ઞાપન
૧૦૩
આકુલ હૈ; ઇસલિયે વહ પરમાર્થસે સુખ નહીં હૈ .
ઔર યહ પ્રત્યક્ષ જ્ઞાન તો અનાકુલ હૈ, ક્યોંકિ — (૧) અનાદિ જ્ઞાનસામાન્યરૂપ
સ્વભાવ પર મહા વિકાસસે વ્યાપ્ત હોકર સ્વતઃ હી રહનેસે ‘સ્વયં ઉત્પન્ન હોતા હૈ,’ ઇસલિયે
આત્માધીન હૈ, (ઔર આત્માધીન હોનેસે આકુલતા નહીં હોતી); (૨) સમસ્ત આત્મપ્રદેશોંમેં
પરમ ૧સમક્ષ જ્ઞાનોપયોગરૂપ હોકર, વ્યાપ્ત હોનેસે ‘સમંત હૈ’, ઇસલિયે અશેષ દ્વાર ખુલે હુએ
હૈં (ઔર ઇસપ્રકાર કોઈ દ્વાર બન્દ ન હોનેસે આકુલતા નહીં હોતી); (૩) સમસ્ત વસ્તુઓંકે
જ્ઞેયાકારોંકો સર્વથા પી જાનેસે ૨પરમ વિવિધતામેં વ્યાપ્ત હોકર રહનેસે ‘અનન્ત પદાર્થોંમેં વિસ્તૃત
હૈ,’ ઇસલિયે સર્વ પદાર્થોંકો જાનનેકી ઇચ્છાકા અભાવ હૈ (ઔર ઇસપ્રકાર કિસી પદાર્થકો
જાનનેકી ઇચ્છા ન હોનેસે આકુલતા નહીં હોતી); (૪) સકલ શક્તિકો રોકનેવાલા
કર્મસામાન્ય (જ્ઞાનમેંસે) નિકલ જાનેસે (જ્ઞાન) અત્યન્ત સ્પષ્ટ પ્રકાશકે દ્વારા પ્રકાશમાન
(-તેજસ્વી) સ્વભાવમેં વ્યાપ્ત હોકર રહનેસે ‘વિમલ હૈ’ ઇસલિયે સમ્યક્રૂપસે (-બરાબર)
જાનતા હૈ (ઔર ઇસપ્રકાર સંશયાદિ રહિતતાસે જાનનેકે કારણ આકુલતા નહીં હોતી); તથા
(૫) જિનને ત્રિકાલકા અપના સ્વરૂપ યુગપત્ સમર્પિત કિયા હૈ (-એક હી સમય બતાયા
હૈ) ઐસે લોકાલોકમેં વ્યાપ્ત હોકર રહનેસે ‘અવગ્રહાદિ રહિત હૈ’ ઇસલિયે ક્રમશઃ હોનેવાલે
પદાર્થ ગ્રહણકે ખેદકા અભાવ હૈ . — ઇસપ્રકાર (ઉપરોક્ત પાઁચ કારણોંસે) પ્રત્યક્ષ જ્ઞાન
અનાકુલ હૈ . ઇસલિયે વાસ્તવમેં વહ પારમાર્થિક સુખ હૈ .