માત્રમ્ . ઘાતિકર્માણિ હિ મહામોહોત્પાદકત્વાદુન્મત્તકવદતસ્મિંસ્તદ્બુદ્ધિમાધાય પરિચ્છેદ્યમર્થં
પ્રત્યાત્માનં યતઃ પરિણામયન્તિ, તતસ્તાનિ તસ્ય પ્રત્યર્થં પરિણમ્ય પરિણમ્ય શ્રામ્યતઃ
ખેદનિદાનતાં પ્રતિપદ્યન્તે . તદભાવાત્કુતો હિ નામ કેવલે ખેદસ્યોદ્ભેદઃ . યતશ્ચ ત્રિસમયા-
વચ્છિન્નસકલપદાર્થપરિચ્છેદ્યાકારવૈશ્વરૂપ્યપ્રકાશનાસ્પદીભૂતં ચિત્રભિત્તિસ્થાનીયમનન્તસ્વરૂપં
સ્વયમેવ પરિણમત્ કેવલમેવ પરિણામઃ, તતઃ કુતોઽન્યઃ પરિણામો યદ્દ્વારેણ ખેદસ્યાત્મ-
લાભઃ . યતશ્ચ સમસ્તસ્વભાવપ્રતિઘાતાભાવાત્સમુલ્લસિતનિરંકુ શાનન્તશક્તિતયા સકલં
ત્રૈકાલિકં લોકાલોકાકારમભિવ્યાપ્ય કૂટસ્થત્વેનાત્યન્તનિષ્પકમ્પં વ્યવસ્થિતત્વાદનાકુલતાં
યત્કેવલમિતિ જ્ઞાનં તત્સૌખ્યં ભવતિ, તસ્માત્ ખેદો તસ્સ ણ ભણિદો તસ્ય કેવલજ્ઞાનસ્ય ખેદો દુઃખં ન
ભણિતમ્ . તદપિ કસ્માત્ . જમ્હા ઘાદી ખયં જાદા યસ્માન્મોહાદિઘાતિકર્માણિ ક્ષયં ગતાનિ . તર્હિ
તસ્યાનન્તપદાર્થપરિચ્છિત્તિપરિણામો દુઃખકારણં ભવિષ્યતિ . નૈવમ્ . પરિણમં ચ સો ચેવ તસ્ય
કેવલજ્ઞાનસ્ય સંબન્ધી પરિણામશ્ચ સ એવ સુખરૂપ એવેતિ . ઇદાનીં વિસ્તરઃ — જ્ઞાનદર્શનાવરણોદયે સતિ
યુગપદર્થાન્ જ્ઞાતુમશક્યત્વાત્ ક્રમકરણવ્યવધાનગ્રહણે ખેદો ભવતિ, આવરણદ્વયાભાવે સતિ યુગપદ્ગ્રહણે
કેવલજ્ઞાનસ્ય ખેદો નાસ્તીતિ સુખમેવ . તથૈવ તસ્ય ભગવતો જગત્ત્રયકાલત્રયવર્તિસમસ્તપદાર્થ-
યુગપત્પરિચ્છિત્તિસમર્થમખણ્ડૈકરૂપં પ્રત્યક્ષપરિચ્છિત્તિમયં સ્વરૂપં પરિણમત્સત્ કેવલજ્ઞાનમેવ પરિણામો, ન
૧. અતત્મેં તત્બુદ્ધિ = વસ્તુ જિસસ્વરૂપ નહીં હૈ ઉસ સ્વરૂપ હોનેકી માન્યતા; જૈસે કિ — જડમેં ચેતનબુદ્ધિ
(અર્થાત્ જડમેં ચેતનકી માન્યતા) દુઃખમેં સુખબુદ્ધિ વગૈરહ .
૨. પ્રતિઘાત = વિઘ્ન; રુકાવટ; હનન; ઘાત .
૩. કૂટસ્થ = સદા એકરૂપ રહનેવાલા; અચલ (કેવલજ્ઞાન સર્વથા અપરિણામી નહીં હૈ, કિન્તુ વહ એક જ્ઞેયસે
દૂસરે જ્ઞેયકે પ્રતિ નહીં બદલતા – સર્વથા તીનોં કાલકે સમસ્ત જ્ઞેયાકારોંકો જાનતા હૈ, ઇસલિયે ઉસે કૂટસ્થ
કહા હૈ)
કહાનજૈનશાસ્ત્રમાલા ]
જ્ઞાનતત્ત્વ -પ્રજ્ઞાપન
૧૦૫
પ્ર. ૧૪
(૧) ખેદકે આયતન (-સ્થાન) ઘાતિકર્મ હૈં, કેવલ પરિણામમાત્ર નહીં . ઘાતિકર્મ
મહા મોહકે ઉત્પાદક હોનેસે ધતૂરેકી ભાઁતિ ૧અતત્મેં તત્ બુદ્ધિ ધારણ કરવાકર આત્માકો
જ્ઞેયપદાર્થકે પ્રતિ પરિણમન કરાતે હૈં; ઇસલિયે વે ઘાતિકર્મ, પ્રત્યેક પદાર્થકે પ્રતિ પરિણમિત હો-
હોકર થકનેવાલે આત્માકે લિયે ખેદકે કારણ હોતે હૈં . ઉનકા (ઘાતિકર્મોંકા) અભાવ હોનેસે
કેવલજ્ઞાનમેં ખેદ કહાઁસે પ્રગટ હોગા ? (૨) ઔર તીનકાલરૂપ તીન ભેદ જિસમેં કિયે જાતે
હૈં ઐસે સમસ્ત પદાર્થોંકી જ્ઞેયાકારરૂપ (વિવિધતાકો પ્રકાશિત કરનેકા સ્થાનભૂત કેવલજ્ઞાન,
ચિત્રિત્ દીવારકી ભાઁતિ, સ્વયં) હી અનન્તસ્વરૂપ સ્વયમેવ પરિણમિત હોનેસે કેવલજ્ઞાન હી
પરિણામ હૈ . ઇસલિયે અન્ય પરિણામ કહાઁ હૈં કિ જિનસે ખેદકી ઉત્પત્તિ હો ? (૩) ઔર,
કેવલજ્ઞાન સમસ્ત સ્વભાવપ્રતિઘાતકે૨ અભાવકે કારણ નિરંકુશ અનન્ત શક્તિકે ઉલ્લસિત
હોનેસે સમસ્ત ત્રૈકાલિક લોકાલોકકે -આકારમેં વ્યાપ્ત હોકર ૩કૂટસ્થતયા અત્યન્ત નિષ્કંપ હૈ,