વિષયાનભિપતદ્ભિરસમીચીનવૃત્તિતામનુભવન્નુપરુદ્ધશક્તિસારેણાપિ જ્ઞાનદર્શનવીર્યાત્મકેન નિશ્ચય- કારણતામુપાગતેન સ્વભાવેન પરિણમમાનઃ સ્વયમેવાયમાત્મા સુખતામાપદ્યતે . શરીરં ત્વચેતન- ત્વાદેવ સુખત્વપરિણતેર્નિશ્ચયકારણતામનુપગચ્છન્ન જાતુ સુખતામુપઢૌકત ઇતિ ..૬૫..
એગંતેણ હિ દેહો સુહં ણ દેહિસ્સ કુણદિ સગ્ગે વા .
વિસયવસેણ દુ સોક્ખં દુક્ખં વા હવદિ સયમાદા ..૬૬.. ફાસેહિં સમસ્સિદે સ્પર્શનાદીન્દ્રિયરહિતશુદ્ધાત્મતત્ત્વવિલક્ષણૈઃ સ્પર્શનાદિભિરિન્દ્રિયૈઃ સમાશ્રિતાન્ સમ્યક્ પ્રાપ્યાન્ ગ્રાહ્યાન્, ઇત્થંભૂતાન્ વિષયાન્ પ્રાપ્ય . સ કઃ . અપ્પા આત્મા કર્તા . કિંવિશિષ્ટઃ . સહાવેણ પરિણમમાણો અનન્તસુખોપાદાનભૂતશુદ્ધાત્મસ્વભાવવિપરીતેનાશુદ્ધસુખોપાદાનભૂતેનાશુદ્ધાત્મસ્વભાવેન પરિણમમાનઃ . ઇત્થંભૂતઃ સન્ સયમેવ સુહં સ્વયમેવેન્દ્રિયસુખં ભવતિ પરિણમતિ . ણ હવદિ દેહો દેહઃ ઐસી, પ્રબલ મોહકે વશ વર્તનેવાલી, ‘યહ (વિષય) હમેં ઇષ્ટ હૈ’ ઇસપ્રકાર વિષયોંકી ઓર દૌડતી હુઈ ઇન્દ્રિયોંકે દ્વારા અસમીચીન (અયોગ્ય) પરિણતિકા અનુભવ કરનેસે જિસકી ૧શક્તિકી ઉત્કૃષ્ટતા (-પરમ શુદ્ધતા) રુક ગઈ હૈ ઐસે ભી (અપને) જ્ઞાન -દર્શન -વીર્યાત્મક સ્વભાવમેં — જો કિ (સુખકે) નિશ્ચયકારણરૂપ હૈ — પરિણમન કરતા હુઆ યહ આત્મા સ્વયમેવ સુખત્વકો પ્રાપ્ત કરતા હૈ, (-સુખરૂપ હોતા હૈ;) ઔર શરીર તો અચેતન હી હોનેસે સુખત્વપરિણતિકા નિશ્ચય -કારણ ન હોતા હુઆ કિંચિત્ માત્ર ભી સુખત્વકો પ્રાપ્ત નહીં કરતા .
ભાવાર્થ : — સશરીર અવસ્થામેં ભી આત્મા હી સુખરૂપ (-ઇન્દ્રિયસુખરૂપ) પરિણતિમેં પરિણમન કરતા હૈ, શરીર નહીં; ઇસલિયે સશરીર અવસ્થામેં ભી સુખકા નિશ્ચય કારણ આત્મા હી હૈ અર્થાત્ ઇન્દ્રિયસુખકા ભી વાસ્તવિક કારણ આત્માકા હી અશુદ્ધ સ્વભાવ હૈ . અશુદ્ધ સ્વભાવમેં પરિણમિત આત્મા હી સ્વયમેવ ઇન્દ્રિયસુખરૂપ હોતા હૈ ઉસમેં શરીર કારણ નહીં હૈ; ક્યોંકિ સુખરૂપ પરિણતિ ઔર શરીર સર્વથા ભિન્ન હોનેકે કારણ સુખ ઔર શરીરમેં નિશ્ચયસે કિંચિત્માત્ર ભી કાર્યકારણતા નહીં હૈ ..૬૫..
અબ, ઇસી બાતકો દૃઢ કરતે હૈં : —
પણ વિષયવશ સ્વયમેવ આત્મા સુખ વા દુઃખ થાય છે. ૬૬.
૧૧૪પ્રવચનસાર[ ભગવાનશ્રીકુંદકુંદ-
૧. ઇન્દ્રિયસુખરૂપ પરિણમન કરનેવાલે આત્માકી જ્ઞાનદર્શન -વીર્યાત્મક સ્વભાવકી ઉત્કૃષ્ટ શક્તિ રુક ગઈ હૈ અર્થાત્ સ્વભાવ અશુદ્ધ હો ગયા હૈ .