અયમત્ર સિદ્ધાન્તો યદ્દિવ્યવૈક્રિયિકત્વેઽપિ શરીરં ન ખલુ સુખાય કલ્પ્યેતેતીષ્ટાનામ- નિષ્ટાનાં વા વિષયાણાં વશેન સુખં વા દુઃખં વા સ્વયમેવાત્મા સ્યાત્ ..૬૬.. અથાત્મનઃ સ્વયમેવ સુખપરિણામશક્તિયોગિત્વાદ્વિષયાણામકિંચિત્કરત્વં દ્યોતયતિ — તિમિરહરા જઇ દિટ્ઠી જણસ્સ દીવેણ ણત્થિ કાયવ્વં .
તહ સોક્ખં સયમાદા વિસયા કિં તત્થ કુવ્વંતિ ..૬૭.. પુનરચેતનત્વાત્સુખં ન ભવતીતિ . અયમત્રાર્થઃ – કર્માવૃતસંસારિજીવાનાં યદિન્દ્રિયસુખં તત્રાપિ જીવ ઉપાદાનકારણં, ન ચ દેહઃ . દેહકર્મરહિતમુક્તાત્મનાં પુનર્યદનન્તાતીન્દ્રિયસુખં તત્ર વિશેષેણાત્મૈવ કારણમિતિ ..૬૫.. અથ મનુષ્યશરીરં મા ભવતુ, દેવશરીરં દિવ્યં તત્કિલ સુખકારણં ભવિષ્યતીત્યાશઙ્કાં નિરાકરોતિ — એગંતેણ હિ દેહો સુહં ણ દેહિસ્સ કુણદિ એકાન્તેન હિ સ્ફુ ટં દેહઃ કર્તા સુખં ન કરોતિ . કસ્ય . દેહિનઃ સંસારિજીવસ્ય . ક્વ . સગ્ગે વા આસ્તાં તાવન્મનુષ્યાણાં મનુષ્યદેહઃ સુખં ન કરોતિ, સ્વર્ગે
અન્વયાર્થ : — [એકાન્તેન હિ ] એકાંતસે અર્થાત્ નિયમસે [સ્વર્ગે વા ] સ્વર્ગમેં ભી [દેહઃ ] શરીર [દેહિનઃ ] શરીરી (-આત્માકો) [સુખં ન કરોતિ ] સુખ નહીં દેતા [વિષયવશેન તુ ] પરન્તુ વિષયોંકે વશસે [સૌખ્યં દુઃખં વા ] સુખ અથવા દુઃખરૂપ [સ્વયં આત્મા ભવતિ ] સ્વયં આત્મા હોતા હૈ ..૬૬..
ટીકા : — યહાઁ યહ સિદ્ધાંત હૈ કિ — ભલે હી દિવ્ય વૈક્રિયિક તા પ્રાપ્ત હો તથાપિ ‘શરીર સુખ નહીં દે સકતા’; ઇસલિયે, આત્મા સ્વયં હી ઇષ્ટ અથવા અનિષ્ટ વિષયોંકે વશસે સુખ અથવા દુઃખરૂપ સ્વયં હી હોતા હૈ .
ભાવાર્થ : — શરીર સુખ -દુઃખ નહીં દેતા . દેવોંકા ઉત્તમ વૈક્રિયિક શરીર સુખકા કારણ નહીં હૈ ઔર નારકિયોંકા શરીર દુઃખકા કારણ નહીં હૈ . આત્મા સ્વયં હી ઇષ્ટ -અનિષ્ટ વિષયોંકે વશ હોકર સુખ -દુઃખકી કલ્પનારૂપમેં પરિણમિત હોતા હૈ ..૬૬..
અબ, આત્મા સ્વયં હી સુખપરિણામકી શક્તિવાલા હોનેસે વિષયોંકી અકિંચિત્કરતા બતલાતે હૈં : —
જ્યાં જીવ સ્વયં સુખ પરિણમે, વિષયો કરે છે શું તહીં ? .૬૭.