ઇન્દ્રિયસુખભાજનેષુ હિ પ્રધાના દિવૌકસઃ . તેષામપિ સ્વાભાવિકં ન ખલુ સુખમસ્તિ,
પ્રત્યુત તેષાં સ્વાભાવિકં દુઃખમેવાવલોક્યતે, યતસ્તે પંચેન્દ્રિયાત્મકશરીરપિશાચપીડયા પરવશા
ભૃગુપ્રપાતસ્થાનીયાન્ મનોજ્ઞવિષયાનભિપતન્તિ ..૭૧..
અથૈવમિન્દ્રિયસુખસ્ય દુઃખતાયાં યુક્ત્યાવતારિતાયામિન્દ્રિયસુખસાધનીભૂતપુણ્યનિર્વર્તક-
શુભોપયોગસ્ય દુઃખસાધનીભૂતપાપનિર્વર્તકાશુભોપયોગવિશેષાદવિશેષત્વમવતારયતિ —
ણરણારયતિરિયસુરા ભજંતિ જદિ દેહસંભવં દુક્ખં .
કિહ સો સુહો વ અસુહો ઉવઓગો હવદિ જીવાણં ..૭૨..
નરનારકતિર્યક્સુરા ભજન્તિ યદિ દેહસંભવં દુઃખમ્ .
કથં સ શુભો વાઽશુભ ઉપયોગો ભવતિ જીવાનામ્ ..૭૨..
લોભસ્થાનીયસર્પચતુષ્કપ્રસારિતવદને દેહસ્થાનીયમહાન્ધકૂપે પતિતઃ સન્ કશ્ચિત્ પુરુષવિશેષઃ, સંસાર-
સ્થાનીયમહારણ્યે મિથ્યાત્વાદિકુમાર્ગે નષ્ટઃ સન્ મૃત્યુસ્થાનીયહસ્તિભયેનાયુષ્કર્મસ્થાનીયે સાટિકવિશેષે
શુક્લકૃષ્ણપક્ષસ્થાનીયશુક્લકૃષ્ણમૂષકદ્વયછેદ્યમાનમૂલે વ્યાધિસ્થાનીયમધુમક્ષિકાવેષ્ટિતે લગ્નસ્તેનૈવ
૧. ભૃગુપ્રપાત = અત્યંત દુઃખસે ઘબરાકર આત્મઘાત કરનેકે લિયે પર્વતકે નિરાધાર ઉચ્ચ શિખરસે ગિરના .
(ભૃગુ = પર્વતકા નિરાધાર ઉચ્ચસ્થાન – શિખર; પ્રપાત = ગિરના)
તિર્યંચ -નારક -સુર -નરો જો દેહગત દુઃખ અનુભવે,
તો જીવનો ઉપયોગ એ શુભ ને અશુભ કઈ રીત છે ?. ૭૨.
કહાનજૈનશાસ્ત્રમાલા ]
જ્ઞાનતત્ત્વ -પ્રજ્ઞાપન
૧૨૩
ટીકા : — ઇન્દ્રિયસુખકે ભાજનોંમેં પ્રધાન દેવ હૈં; ઉનકે ભી વાસ્તવમેં સ્વાભાવિક સુખ
નહીં હૈ, ઉલટા ઉનકે સ્વાભાવિક દુઃખ હી દેખા જાતા હૈ; ક્યોંકિ વે પંચેન્દ્રિયાત્મક શરીરરૂપી
પિશાચકી પીડાસે પરવશ હોનેસે ૧ભૃગુપ્રપાતકે સમાન મનોજ્ઞ વિષયોંકી ઓર દૌંડતે હૈ ..૭૧..
ઇસપ્રકાર યુક્તિપૂર્વક ઇન્દ્રિયસુખકો દુઃખરૂપ પ્રગટ કરકે, અબ ઇન્દ્રિયસુખકે
સાધનભૂત પુણ્યકો ઉત્પન્ન કરનેવાલે શુભોપયોગકી, દુઃખકે સાધનભૂત પાપકો ઉત્પન્ન કરનેવાલે
અશુભોપયોગસે અવિશેષતા પ્રગટ કરતે હૈં : —
અન્વયાર્થ : – [નરનારકતિર્યક્સુરાઃ ] મનુષ્ય, નારકી, તિર્યંચ ઔર દેવ ( – સભી)
[યદિ ] યદિ [દેહસંભવં ] દેહોત્પન્ન [દુઃખં ] દુઃખકો [ભજંતિ ] અનુભવ કરતે હૈં, [જીવાનાં ]
તો જીવોંકા [સઃ ઉપયોગઃ ] વહ (શુદ્ધોપયોગસે વિલક્ષણ -અશુદ્ધ) ઉપયોગ [શુભઃ વા
અશુભઃ ] શુભ ઔર અશુભ — દો પ્રકારકા [કથં ભવતિ ] કૈસે હૈ ? (અર્થાત્ નહીં હૈ )..૭૨..