કુલિશાયુધચક્રધરાઃ શુભોપયોગાત્મકૈઃ ભોગૈઃ .
દેહાદીનાં વૃદ્ધિં કુર્વન્તિ સુખિતા ઇવાભિરતાઃ ..૭૩..
યતો હિ શક્રાશ્ચક્રિણશ્ચ સ્વેચ્છોપગતૈર્ભોગૈઃ શરીરાદીન્ પુષ્ણન્તસ્તેષુ દુષ્ટશોણિત ઇવ
જલૌકસોઽત્યન્તમાસક્તાઃ સુખિતા ઇવ પ્રતિભાસન્તે, તતઃ શુભોપયોગજન્યાનિ ફલવન્તિ
પુણ્યાન્યવલોક્યન્તે ..૭૩..
જીવાણં વ્યવહારેણ વિશેષેઽપિ નિશ્ચયેન સઃ પ્રસિદ્ધઃ શુદ્ધોપયોગાદ્વિલક્ષણઃ શુભાશુભોપયોગઃ કથં
ભિન્નત્વં લભતે, ન કથમપીતિ ભાવઃ ..૭૨.. એવં સ્વતન્ત્રગાથાચતુષ્ટયેન પ્રથમસ્થલં ગતમ્ . અથ
પુણ્યાનિ દેવેન્દ્રચક્રવર્ત્યાદિપદં પ્રયચ્છન્તિ ઇતિ પૂર્વં પ્રશંસાં કરોતિ . કિમર્થમ્ . તત્ફલાધારેણાગ્રે
તૃષ્ણોત્પત્તિરૂપદુઃખદર્શનાર્થં . કુલિસાઉહચક્કધરા દેવેન્દ્રાશ્ચક્રવર્તિનશ્ચ કર્તારઃ . સુહોવઓગપ્પગેહિં ભોગેહિં
શુભોપયોગજન્યભોગૈઃ કૃત્વા દેહાદીણં વિદ્ધિં કરેંતિ વિકુર્વણારૂપેણ દેહપરિવારાદીનાં વૃદ્ધિં કુર્વન્તિ .
કથંભૂતાઃ સન્તઃ . સુહિદા ઇવાભિરદા સુખિતા ઇવાભિરતા આસક્તા ઇતિ . અયમત્રાર્થઃ — યત્પરમાતિશય-
તૃપ્તિસમુત્પાદકં વિષયતૃષ્ણાવિચ્છિત્તિકારકં ચ સ્વાભાવિકસુખં તદલભમાના દુષ્ટશોણિતે જલયૂકા
ઇવાસક્તાઃ સુખાભાસેન દેહાદીનાં વૃદ્ધિં કુર્વન્તિ . તતો જ્ઞાયતે તેષાં સ્વાભાવિકં સુખં નાસ્તીતિ ..૭૩..
અથ પુણ્યાનિ જીવસ્ય વિષયતૃષ્ણામુત્પાદયન્તીતિ પ્રતિપાદયતિ — જદિ સંતિ હિ પુણ્ણાણિ ય યદિ
કહાનજૈનશાસ્ત્રમાલા ]
જ્ઞાનતત્ત્વ -પ્રજ્ઞાપન
૧૨૫
અન્વયાર્થ : — [કુલિશાયુધચક્રધરાઃ ] વજ્રધર ઔર ચક્રધર (-ઇન્દ્ર ઔર
ચક્રવર્તી) [શુભોપયોગાત્મકૈઃ ભોગૈઃ ] શુભોપયોગમૂલક (પુણ્યોંકે ફલરૂપ) ભોગોંકે દ્વારા
[દેહાદીનાં ] દેહાદિકી [વૃદ્ધિં કુર્વન્તિ ] પુષ્ટિ કરતે હૈં ઔર [અભિરતાઃ ] (ઇસપ્રકાર) ભોગોંમેં
રત વર્તતે હુએ [સુખિતાઃ ઇવ ] સુખી જૈસે ભાસિત હોતે હૈં . (ઇસલિયે પુણ્ય વિદ્યમાન અવશ્ય
હૈ) ..૭૩..
ટીકા : — શક્રેન્દ્ર ઔર ચક્રવર્તી અપની ઇચ્છાનુસાર પ્રાપ્ત ભોગોંકે દ્વારા શરીરાદિકો પુષ્ટ
કરતે હુએ — જૈસે ગોંચ (જોંક) દૂષિત રક્તમેં અત્યન્ત આસક્ત વર્તતી હુઈ સુખી જૈસી ભાસિત
હોતી હૈ, ઉસીપ્રકાર — ઉન ભોગોંમેં અત્યન્ત આસક્ત વર્તતે હુએ સુખી જૈસે ભાસિત હોતે હૈં; ઇસલિયે
શુભોપયોગજન્ય ફલવાલે પુણ્ય દિખાઈ દેતે હૈં (અર્થાત્ શુભોપયોગજન્ય ફલવાલે પુણ્યોંકા
અસ્તિત્વ દિખાઈ દેતા હૈ) .
ભાવાર્થ : — જો ભોગોંમેં આસક્ત વર્તતે હુએ ઇન્દ્ર ઇત્યાદિ ગોંચ (જોંક)કી ભાઁતિ સુખી
જૈસે માલૂમ હોતે હૈં, વે ભોગ પુણ્યકે ફલ હૈં; ઇસલિયે પુણ્યકા અસ્તિત્વ અવશ્ય હૈ . (ઇસપ્રકાર
ઇસ ગાથામેં પુણ્યકી વિદ્યમાનતા સ્વીકાર કરકે આગેકી ગાથાઓંમેં પુણ્યકો દુઃખકા કારણરૂપ
બતાયેંગે) ..૭૩..