અથૈવમભ્યુપગતાનાં પુણ્યાનાં દુઃખબીજહેતુત્વમુદ્ભાવયતિ —
જદિ સંતિ હિ પુણ્ણાણિ ય પરિણામસમુબ્ભવાણિ વિવિહાણિ .
જણયંતિ વિસયતણ્હં જીવાણં દેવદંતાણં ..૭૪..
યદિ સન્તિ હિ પુણ્યાનિ ચ પરિણામસમુદ્ભવાનિ વિવિધાનિ .
જનયન્તિ વિષયતૃષ્ણાં જીવાનાં દેવતાન્તાનામ્ ..૭૪..
યદિ નામૈવં શુભોપયોગપરિણામકૃતસમુત્પત્તીન્યનેકપ્રકારાણિ પુણ્યાનિ વિદ્યન્ત ઇત્ય-
ભ્યુપગમ્યતે, તદા તાનિ સુધાશનાનપ્યવધિં કૃત્વા સમસ્તસંસારિણાં વિષયતૃષ્ણામવશ્યમેવ
સમુત્પાદયન્તિ . ન ખલુ તૃષ્ણામન્તરેણ દુષ્ટશોણિત ઇવ જલૂકાનાં સમસ્તસંસારિણાં વિષયેષુ
પ્રવૃત્તિરવલોક્યતે . અવલોક્યતે ચ સા . તતોઽસ્તુ પુણ્યાનાં તૃષ્ણાયતનત્વમબાધિતમેવ ..૭૪..
ચેન્નિશ્ચયેન પુણ્યપાપરહિતપરમાત્મનો વિપરીતાનિ પુણ્યાનિ સન્તિ . પુનરપિ કિંવિશિષ્ટાનિ .
પરિણામસમુબ્ભવાણિ નિર્વિકારસ્વસંવિત્તિવિલક્ષણશુભપરિણામસમુદ્ભવાનિ વિવિહાણિ સ્વકીયાનન્તભેદેન
બહુવિધાનિ . તદા તાનિ કિં કુર્વન્તિ . જણયંતિ વિસયતણ્હં જનયન્તિ . કામ્ . વિષયતૃષ્ણામ્ . કેષામ્ .
૧૨૬પ્રવચનસાર[ ભગવાનશ્રીકુંદકુંદ-
અબ, ઇસપ્રકાર સ્વીકાર કિયે ગયે પુણ્ય દુઃખકે બીજકે કારણ હૈં, (અર્થાત્ તૃષ્ણાકે
કારણ હૈં ) ઇસપ્રકાર ન્યાયસે પ્રગટ કરતે હૈં : —
અન્વયાર્થ : — [યદિ હિ ] (પૂર્વોક્ત પ્રકારસે) યદિ [પરિણામસમુદ્ભવાની ]
(શુભોપયોગરૂપ) પરિણામસે ઉત્પન્ન હોનેવાલે [વિવિધાનિ પુણ્યાનિ ચ ] વિવિધ પુણ્ય [સંતિ ]
વિદ્યમાન હૈં, [દેવતાન્તાનાં જીવાનાં ] તો વે દેવોં તકકે જીવોંકો [વિષયતૃષ્ણાં ] વિષયતૃષ્ણા
[જનયન્તિ ] ઉત્પન્ન કરતે હૈં ..૭૪..
ટીકા : — યદિ ઇસપ્રકાર શુભોપયોગપરિણામસે ઉત્પન્ન હોનેવાલે અનેક પ્રકારકે પુણ્ય
વિદ્યમાન હૈં ઐસા સ્વીકાર કિયા હૈ, તો વે (-પુણ્ય) દેવોં તકકે સમસ્ત સંસારિયોંકો
વિષયતૃષ્ણા અવશ્યમેવ ઉત્પન્ન કરતે હૈં (ઐસા ભી સ્વીકાર કરના પડતા હૈ) વાસ્તવમેં તૃષ્ણાકે
બિના; જૈસે જોંક (ગોંચ)કો દૂષિત રક્તમેં ઉસીપ્રકાર સમસ્ત સંસારિયોંકો વિષયોંમેં પ્રવૃત્તિ
દિખાઈ ન દે; કિન્તુ વહ તો દિખાઈ દેતી હૈ . ઇસલિયે પુણ્યોંકી તૃષ્ણાયતનતા અબાધિત હી હૈ
(અર્થાત્ પુણ્ય તૃષ્ણાકે ઘર હૈં, ઐસા અવિરોધરૂપસે સિદ્ધ હોતા હૈ) .
પરિણામજન્ય અનેકવિધ જો પુણ્યનું અસ્તિત્વ છે,
તો પુણ્ય એ દેવાન્ત જીવને વિષયતૃષ્ણોદ્ભવ કરે. ૭૪.