અર્થાનામયાથાતથ્યપ્રતિપત્ત્યા તિર્યગ્મનુષ્યેષુ પ્રેક્ષાર્હેષ્વપિ કારુણ્યબુદ્ધયા ચ મોહમભીષ્ટ- વિષયપ્રસંગેન રાગમનભીષ્ટવિષયાપ્રીત્યા દ્વેષમિતિ ત્રિભિલિંગૈરધિગમ્ય ઝગિતિ સંભવન્નાપિ ત્રિભૂમિકોઽપિ મોહો નિહન્તવ્યઃ ..૮૫..
અથ મોહક્ષપણોપાયાન્તરમાલોચયતિ —
યથાસંભવં ત એવ વિનાશયિતવ્યા ઇત્યુપદિશતિ – અટ્ઠે અજધાગહણં શુદ્ધાત્માદિપદાર્થે યથાસ્વરૂપસ્થિતેઽપિ વિપરીતાભિનિવેશરૂપેણાયથાગ્રહણં કરુણાભાવો ય શુદ્ધાત્મોપલબ્ધિલક્ષણપરમોપેક્ષાસંયમાદ્વિપરીતઃ કરુણા- ભાવો દયાપરિણામશ્ચ અથવા વ્યવહારેણ કરુણાયા અભાવઃ . કેષુ વિષયેષુ . મણુવતિરિએસુ મનુષ્ય- તિર્યગ્જીવેષુ ઇતિ દર્શનમોહચિહ્નમ્ . વિસએસુ ય પ્પસંગો નિર્વિષયસુખાસ્વાદરહિતબહિરાત્મજીવાનાં મનોજ્ઞામનોજ્ઞવિષયેષુ ચ યોઽસૌ પ્રકર્ષેણ સઙ્ગઃ સંસર્ગસ્તં દૃષ્ટ્વા પ્રીત્યપ્રીતિલિઙ્ગાભ્યાં ચારિત્રમોહસંજ્ઞૌ
ટીકા : — ૧પદાર્થોંકી અયથાતથ્યરૂપ પ્રતિપત્તિકે દ્વારા ઔર તિર્યંચ -મનુષ્ય ૨પ્રેક્ષાયોગ્ય હોને પર ભી ઉનકે પ્રતિ કરુણાબુદ્ધિસે મોહકો (જાનકર), ઇષ્ટ વિષયોંકી આસક્તિસે રાગકો ઔર અનિષ્ટ વિષયોંકી અપ્રીતિસે દ્વેષકો (જાનકર) — ઇસપ્રકાર તીન લિંગોંકે દ્વારા (તીન પ્રકારકે મોહકો) પહિચાનકર તત્કાલ હી ઉત્પન્ન હોતે હી તીનો પ્રકારકા મોહ નષ્ટ કર દેને યોગ્ય હૈ .
ભાવાર્થ : — મોહકે તીન ભેદ હૈં — દર્શનમોહ, રાગ ઔર દ્વેષ . પદાર્થોંકે સ્વરૂપસે વિપરીત માન્યતા તથા તિર્યંચોં ઔર મનુષ્યોંકે પ્રતિ તન્મયતાસે કરુણાભાવ વે દર્શનમોહકે ચિહ્ન હૈં, ઇષ્ટ વિષયોંમેં પ્રીતિ રાગકા ચિહ્ન હૈ ઔર અનિષ્ટ વિષયોંમેં અપ્રીતિ દ્વેષકા ચિહ્ન હૈ . ઇન ચિહ્ન ોંસે તીનોં પ્રકારકે મોહકો પહિચાનકર મુમુક્ષુઓંકો ઉસે તત્કાલ હી નષ્ટ કર દેના ચાહિયે ..૮૫..
અબ મોહક્ષય કરનેકા ઉપાયાન્તર (-દૂસરા ઉપાય) વિચારતે હૈં : —
શાસ્ત્રો વડે પ્રત્યક્ષઆદિથી જાણતો જે અર્થ ને, તસુ મોહ પામે નાશ નિશ્ચય; શાસ્ત્ર સમધ્યયનીય છે. ૮૬.
૧૪૬પ્રવચનસાર[ ભગવાનશ્રીકુંદકુંદ-
૧. પદાર્થોંકી અયથાતથ્યરૂપ પ્રતિપત્તિ = પદાર્થ જૈસે નહીં હૈ ઉન્હેં વૈસા સમઝના અર્થાત્ ઉન્હેં અન્યથા સ્વરૂપસે અંગીકાર કરના .
૨. પ્રેક્ષાયોગ્ય = માત્ર પ્રેક્ષકભાવસે -દૃષ્ટાજ્ઞાતારૂપસે -મધ્યસ્થભાવસે દેખને યોગ્ય .