Pravachansar-Hindi (Gujarati transliteration).

< Previous Page   Next Page >

Download pdf file of shastra: http://samyakdarshan.org/Dce
Tiny url for this page: http://samyakdarshan.org/Geg5v08

Page 149 of 513
PDF/HTML Page 182 of 546

 

Hide bookmarks
background image
દ્રવ્યાણિ ચ ગુણાશ્ચ પર્યાયાશ્ચ અભિધેયભેદેઽપ્યભિધાનાભેદેન અર્થાઃ . તત્ર ગુણ-
પર્યાયાનિય્રતિ ગુણપર્યાયૈરર્યન્ત ઇતિ વા અર્થા દ્રવ્યાણિ, દ્રવ્યાણ્યાશ્રયત્વેનેય્રતિ દ્રવ્યૈરાશ્રય-
ભૂતૈરર્યન્ત ઇતિ વા અર્થા ગુણાઃ, દ્રવ્યાણિ ક્રમપરિણામેનેય્રતિ દ્રવ્યૈઃ ક્રમપરિણામેનાર્યન્ત ઇતિ
વા અર્થાઃ પર્યાયાઃ
. યથા હિ સુવર્ણં પીતતાદીન્ ગુણાન્ કુણ્ડલાદીંશ્ચ પર્યાયાનિયર્તિ તૈરર્યમાણં
વા અર્થો દ્રવ્યસ્થાનીયં, યથા ચ સુવર્ણમાશ્રયત્વેનેય્રતિ તેનાશ્રયભૂતેનાર્યમાણા વા અર્થાઃ
ટીકા : દ્રવ્ય, ગુણ ઔર પર્યાયોંમેં અભિધેયભેદ હોને પર ભી અભિધાનકા અભેદ
હોનેસે વે ‘અર્થ’ હૈં [અર્થાત્ દ્રવ્યોં, ગુણોં ઔર પર્યાયોંમેં વાચ્યકા ભેદ હોને પર ભી વાચકમેં
ભેદ ન દંખેં તો ‘અર્થ’ ઐસે એક હી વાચક (-શબ્દ) સે યે તીનોં પહિચાને જાતે હૈં ]
. ઉસમેં
(ઇન દ્રવ્યોં, ગુણોં ઔર પર્યાયોંમેંસે), જો ગુણોંકો ઔર પર્યાયોંકો પ્રાપ્ત કરતે હૈંપહુઁચતે હૈં
અથવા જો ગુણોં ઔર પર્યાયોંકે દ્વારા પ્રાપ્ત કિયે જાતે હૈપહુઁચે જાતે હૈં ઐસે ‘અર્થ’ વે દ્રવ્ય
હૈં, જો દ્રવ્યોંકો આશ્રયકે રૂપમેં પ્રાપ્ત કરતે હૈંપહુઁચતે હૈંઅથવા જો આશ્રયભૂત દ્રવ્યોંકે દ્વારા
પ્રાપ્ત કિયે જાતે હૈંપહુઁચે જાતે હૈં ઐસે ‘અર્થ’ વે ગુણ હૈં, જો દ્રવ્યોંકો ક્રમપરિણામસે પ્રાપ્ત કરતે
પહુઁચતે હૈં અથવા જો દ્રવ્યોંકે દ્વારા ક્રમપરિણામસે (ક્રમશઃ હોનેવાલે પરિણામકે કારણ)
પ્રાપ્ત કિયે જાતે હૈંપહુઁચે જાતે હૈં ઐસે ‘અર્થ’ વે પર્યાય હૈ .
જૈસે દ્રવ્યસ્થાનીય (-દ્રવ્યકે સમાન, દ્રવ્યકે દૃષ્ટાન્તરૂપ) સુવર્ણ, પીલાપન ઇત્યાદિ
ગુણોંકો ઔર કુણ્ડલ ઇત્યાદિ પર્યાયોંકો પ્રાપ્ત કરતા હૈપહુઁચતા હૈ અથવા (સુવર્ણ) ઉનકે દ્વારા
(-પીલાપનાદિ ગુણોં ઔર કુણ્ડલાદિ પર્યાયોં દ્વારા) પ્રાપ્ત કિયા જાતા હૈપહુઁચા જાતા હૈ
ઇસલિયે દ્રવ્યસ્થાનીય સુવર્ણ ‘અર્થ’ હૈ, જૈસે પીલાપન ઇત્યાદિ ગુણ સુવર્ણકો આશ્રયકે રૂપમેં
પ્રાપ્ત કરતે હૈં
પહુઁચતે હૈં અથવા (વે) આશ્રયભૂત સુવર્ણકે દ્વારા પ્રાપ્ત કિયે જાતે હૈંપહુઁચે
જાતે હૈં ઇસલિયે પીલાપન ઇત્યાદિ ગુણ ‘અર્થ’ હૈં; ઔર જૈસે કુણ્ડલ ઇત્યાદિ પર્યાયેં સુવર્ણકો
કહાનજૈનશાસ્ત્રમાલા ]
જ્ઞાનતત્ત્વ -પ્રજ્ઞાપન
૧૪૯
તથાહિઅત્રૈવ દેહે નિશ્ચયનયેન શુદ્ધબુદ્ધૈકસ્વભાવઃ પરમાત્માસ્તિ . કસ્માદ્ધેતોઃ . નિર્વિકારસ્વસંવેદન-
પ્રત્યક્ષત્વાત્ સુખાદિવત્ ઇતિ, તથૈવાન્યેઽપિ પદાર્થા યથાસંભવમાગમાભ્યાસબલોત્પન્નપ્રત્યક્ષેણાનુમાનેન વા
જ્ઞાયન્તે
. તતો મોક્ષાર્થિના ભવ્યેનાગમાભ્યાસઃ કર્તવ્ય ઇતિ તાત્પર્યમ્ ..૮૬.. અથ દ્રવ્યગુણપર્યાયા-
ણામર્થસંજ્ઞાં કથયતિદવ્વાણિ ગુણા તેસિં પજ્જાયા અટ્ઠસણ્ણયા ભણિયા દ્રવ્યાણિ ગુણાસ્તેષાં દ્રવ્યાણાં
પર્યાયાશ્ચ ત્રયોઽપ્યર્થસંજ્ઞયા ભણિતાઃ કથિતા અર્થસંજ્ઞા ભવન્તીત્યર્થઃ . તેસુ તેષુ ત્રિષુ દ્રવ્યગુણપર્યાયેષુ
મધ્યે ગુણપજ્જયાણં અપ્પા ગુણપર્યાયાણાં સંબંધી આત્મા સ્વભાવઃ . કઃ ઇતિ પૃષ્ટે . દવ્વ ત્તિ
ઉવદેસો દ્રવ્યમેવ સ્વભાવ ઇત્યુપદેશઃ, અથવા દ્રવ્યસ્ય કઃ સ્વભાવ ઇતિ પૃષ્ટે ગુણપર્યાયાણામાત્મા
૧. ‘ઋ’ ધાતુમેંસે ‘અર્થ’ શબ્દ બના હૈ . ‘ઋ’ અર્થાત્ પાના, પ્રાપ્ત કરના, પહુઁચના, જાના . ‘અર્થ’ અર્થાત્
(૧) જો પાયેપ્રાપ્ત કરેપહુઁચે, અથવા (૨) જિસે પાયા જાયેપ્રાપ્ત કિયા જાયેપહુઁચા જાયે .