પીતતાદયો ગુણાઃ, યથા ચ સુવર્ણં ક્રમપરિણામેનેય્રતિ તેન ક્રમપરિણામેનાર્યમાણા વા અર્થાઃ કુણ્ડલાદયઃ પર્યાયાઃ . એવમન્યત્રાપિ . યથા ચૈતેષુ સુવર્ણપીતતાદિગુણકુણ્ડલાદિપર્યાયેષુ પીતતાદિગુણકુણ્ડલાદિપર્યાયાણાં સુવર્ણાદપૃથગ્ભાવાત્ સુવર્ણમેવાત્મા તથા ચ તેષુ દ્રવ્યગુણપર્યાયેષુ ગુણપર્યાયાણાં દ્રવ્યાદપૃથગ્ભાવાદ્દ્રવ્યમેવાત્મા ..૮૭.. એવ સ્વભાવ ઇતિ . અથ વિસ્તરઃ — અનન્તજ્ઞાનસુખાદિગુણાન્ તથૈવામૂર્તત્વાતીન્દ્રિયત્વસિદ્ધત્વાદિપર્યાયાંશ્ચ ઇયર્તિ ગચ્છતિ પરિણમત્યાશ્રયતિ યેન કારણેન તસ્માદર્થો ભણ્યતે . કિમ્ . શુદ્ધાત્મદ્રવ્યમ્ . તચ્છુદ્ધાત્મદ્રવ્યમાધારભૂતમિય્રતિ ગચ્છન્તિ પરિણમન્ત્યાશ્રયન્તિ યેન કારણેન તતોઽર્થા ભણ્યન્તે . કે તે . જ્ઞાનત્વસિદ્ધત્વાદિગુણપર્યાયાઃ . જ્ઞાનત્વસિદ્ધત્વાદિગુણપર્યાયાણામાત્મા સ્વભાવઃ ક ઇતિ પૃષ્ટે શુદ્ધાત્મ- ક્રમપરિણામસે પ્રાપ્ત કરતી હૈં — પહુઁચતી હૈં અથવા (વે) સુવર્ણકે દ્વારા ક્રમપરિણામસે પ્રાપ્ત કી જાતી હૈં — પહુઁચી જાતી હૈં ઇસલિયે કુણ્ડલ ઇત્યાદિ પર્યાયેં ‘અર્થ’ હૈં; ઇસીપ્રકાર ૧અન્યત્ર ભી હૈ, (ઇસ દૃષ્ટાન્તકી ભાઁતિ સર્વ દ્રવ્ય -ગુણ -પર્યાયોંમેં ભી સમઝના ચાહિયે) .

ઔર જૈસે ઇન સુવર્ણ, પીલાપન ઇત્યાદિ ગુણ ઔર કુણ્ડલ ઇત્યાદિ પર્યાયોંમેં (-ઇન તીનોંમેં, પીલાપન ઇત્યાદિ ગુણોંકા ઔર કુણ્ડલ પર્યાયોંકા) સુવર્ણસે અપૃથક્ત્વ હોનેસે ઉનકા (-પીલાપન ઇત્યાદિ ગુણોંકા ઔર કુણ્ડલ ઇત્યાદિ પર્યાયોંકા) સુવર્ણ હી આત્મા હૈ, ઉસીપ્રકાર ઉન દ્રવ્ય -ગુણ -પર્યાયોંમેં ગુણ -પર્યાયોંકા દ્રવ્યસે અપૃથક્ત્વ હોનેસે ઉનકા દ્રવ્ય હી આત્મા હૈ (અર્થાત્ દ્રવ્ય હી ગુણ ઔર પર્યાયોંકા આત્મા -સ્વરૂપ -સર્વસ્વ -સત્ય હૈ) .

ભાવાર્થ : — ૮૬વીં ગાથામેં કહા હૈ કિ જિનશાસ્ત્રોંકા સમ્યક્ અભ્યાસ મોહક્ષયકા ઉપાય હૈ . યહાઁ સંક્ષેપમેં યહ બતાયા હૈ કિ ઉન જિનશાસ્ત્રોંમેં પદાર્થોંકી વ્યવસ્થા કિસપ્રકાર કહી ગઈ હૈ . જિનેન્દ્રદેવને કહા કિ — અર્થ (પદાર્થ) અર્થાત્ દ્રવ્ય, ગુણ ઔર પર્યાય . ઇસકે અતિરિક્ત વિશ્વમેં દૂસરા કુછ નહીં હૈ, ઔર ઇન તીનોંમેં ગુણ ઔર પર્યાયોંકા આત્મા (-ઉસકા સર્વસ્વ) દ્રવ્ય હી હૈ . ઐસા હોનેસે કિસી દ્રવ્યકે ગુણ ઔર પર્યાય અન્ય દ્રવ્યકે ગુણ ઔર પર્યાયરૂપ કિંચિત્ માત્ર નહીં હોતે, સમસ્ત દ્રવ્ય અપને -અપને ગુણ ઔર પર્યાયોંમેં રહતે હૈં . — ઐસી પદાર્થોંકી સ્થિતિ મોહક્ષયકે નિમિત્તભૂત પવિત્ર જિનશાસ્ત્રોંમેં કહી હૈ ..૮૭..

૧૫૦પ્રવચનસાર[ ભગવાનશ્રીકુંદકુંદ-

૧ જૈસે સુવર્ણ, પીલાપન આદિકો ઔર કુણ્ડલ આદિકો પ્રાપ્ત કરતા હૈ અથવા પીલાપન આદિ ઔર કુણ્ડલ આદિકે દ્વારા પ્રાપ્ત કિયા જાતા હૈ (અર્થાત્ પીલાપન આદિ ઔર કુણ્ડલ આદિક સુવર્ણકો પ્રાપ્ત કરતે
હૈં) ઇસલિયે સુવર્ણ ‘અર્થ’ હૈ, વૈસે દ્રવ્ય ‘અર્થ’; જૈસે પીલાપન આદિ આશ્રયભૂત સુવર્ણકો પ્રાપ્ત કરતા
હૈ અથવા આશ્રયભૂત સુવર્ણદ્વારા પ્રાપ્ત કિયે જાતે હૈ (અર્થાત્ આશ્રયભૂત સુવર્ણ પીલાપન આદિકો પ્રાપ્ત કરતા
હૈ) ઇસલિયે પીલાપન આદિ ‘અર્થ’ હૈં, વૈસે ગુણ ‘અર્થ’ હૈં; જૈસે કુણ્ડલ આદિ સુવર્ણકો ક્રમપરિણામસે
પ્રાપ્ત કરતે હૈં અથવા સુવર્ણ દ્વારા ક્રમપરિણામસે પ્રાપ્ત કિયા જાતા હૈ (અર્થાત્ સુવર્ણ કુણ્ડલ આદિકો
ક્રમપરિણામસે પ્રાપ્ત કરતા હૈ) ઇસલિયે કુણ્ડલ આદિ ‘અર્થ’ હૈં, વૈસે પર્યાયેં ‘અર્થ’ હૈં