ઇહ ખલ્વાગમનિગદિતેષ્વનન્તેષુ ગુણેષુ કૈશ્ચિદ્ ગુણૈરન્યયોગવ્યવચ્છેદકતયાસાધારણ- તામુપાદાય વિશેષણતામુપગતૈરનન્તાયાં દ્રવ્યસંતતૌ સ્વપરવિવેકમુપગચ્છન્તુ મોહપ્રહાણપ્રવણબુદ્ધયો લબ્ધવર્ણાઃ . તથાહિ – યદિદં સદકારણતયા સ્વતઃસિદ્ધમન્તર્બહિર્મુખપ્રકાશશાલિતયા સ્વપર- પરિચ્છેદકં મદીયં મમ નામ ચૈતન્યમહમનેન તેન સમાનજાતીયમસમાનજાતીયં વા દ્રવ્યમન્યદ- પહાય મમાત્મન્યેવ વર્તમાનેનાત્મીયમાત્માનં સકલત્રિકાલકલિતધ્રૌવ્યં દ્રવ્યં જાનામિ . એવં ભેદજ્ઞાનમાશ્રિત્ય . જો યઃ કર્તા સો સ મોહક્ખયં કુણદિ નિર્મોહપરમાનન્દૈકસ્વભાવશુદ્ધાત્મનો વિપરીતસ્ય મોહસ્ય ક્ષયં કરોતીતિ સૂત્રાર્થઃ ..૮૯.. અથ પૂર્વસૂત્રે યદુક્તં સ્વપરભેદવિજ્ઞાનં તદાગમતઃ સિદ્ધયતીતિ પ્રતિપાદયતિ — તમ્હા જિણમગ્ગાદો યસ્માદેવં ભણિતં પૂર્વં સ્વપરભેદવિજ્ઞાનાદ્ મોહક્ષયો ભવતિ, તસ્માત્કારણાજ્જિનમાર્ગાજ્જિનાગમાત્ ગુણેહિં ગુણૈઃ આદં આત્માનં, ન કેવલમાત્માનં પરં ચ પરદ્રવ્યં ચ . કેષુ મધ્યે . દવ્વેસુ શુદ્ધાત્માદિષડ્દ્રવ્યેષુ અભિગચ્છદુ અભિગચ્છતુ જાનાતુ . યદિ કિમ્ . ણિમ્મોહં ઇચ્છદિ જદિ નિર્મોહભાવમિચ્છતિ યદિ ચેત્ . સ કઃ . અપ્પા આત્મા . કસ્ય સંબન્ધિત્વેન .
ટીકા : — મોહકા ક્ષય કરનેકે પ્રતિ ૧પ્રવણ બુદ્ધિવાલે બુધજન ઇસ જગતમેં આગમમેં કથિત અનન્ત ગુણોંમેંસે કિન્હીં ગુણોંકે દ્વારા — જો ગુણ ૨અન્યકે સાથ યોગ રહિત હોનેસે અસાધારણતા ધારણ કરકે વિશેષત્વકો પ્રાપ્ત હુએ હૈં ઉનકે દ્વારા — અનન્ત દ્રવ્યપરમ્પરામેં સ્વ- પરકે વિવેકકો પ્રાપ્ત કરો . (અર્થાત્ મોહકા ક્ષય કરનેકે ઇચ્છુક પંડિતજન આગમ કથિત અનન્ત ગુણોંમેંસે અસાધારણ ઔર ભિન્નલક્ષણભૂત ગુણોંકે દ્વારા અનન્ત દ્રવ્ય પરમ્પરામેં ‘યહ સ્વદ્રવ્ય હૈં ઔર યહ પરદ્રવ્ય હૈં’ ઐસા વિવેક કરો), જોકિ ઇસપ્રકાર હૈં : —
૩સત્ ઔર ૪અકારણ હોનેસે સ્વતઃસિદ્ધ, અન્તર્મુખ ઔર બહિર્મુખ પ્રકાશવાલા હોનેસે સ્વ -પરકા જ્ઞાયક – ઐસા જો યહ, મેરે સાથ સમ્બન્ધવાલા, મેરા ચૈતન્ય હૈ ઉસકે દ્વારા — જો (ચૈતન્ય) સમાનજાતીય અથવા અસમાનજાતીય અન્ય દ્રવ્યકો છોડકર મેરે આત્મામેં હી વર્તતા હૈ ઉસકે દ્વારા — મૈં અપને આત્માકો ૫સકલ -ત્રિકાલમેં ધ્રુવત્વકા ધારક દ્રવ્ય જાનતા હૂઁ . ઇસપ્રકાર પૃથક્રૂપસે વર્તમાન સ્વલક્ષણોંકે દ્વારા — જો અન્ય દ્રવ્યકો છોડકર ઉસી દ્રવ્યમેં
૧૫૪પ્રવચનસાર[ ભગવાનશ્રીકુંદકુંદ-
૧. પ્રવણ = ઢલતી હુઈ; અભિમુખ; રત .
૨. કિતને હી ગુણ અન્ય દ્રવ્યોંકે સાથ સમ્બન્ધ રહિત હોનેસે અર્થાત્ અન્ય દ્રવ્યોંમેં ન હોનેસે અસાધારણ હૈં ઔર ઇસલિયે વિશેષણભૂત – ભિન્ન લક્ષણભૂત હૈ; ઉસકે દ્વારા દ્રવ્યોંકી ભિન્નતા નિશ્ચિત કી જા સકતી હૈ .
૩. સત્ = અસ્તિત્વવાલા; સત્રૂપ; સત્તાવાલા .
૪. અકારણ = જિસકા કોઈ કારણ ન હો ઐસા અહેતુક, (ચૈતન્ય સત્ ઔર અહેતુક હોનેસે સ્વયંસે સિદ્ધ હૈ .)
૫. સકલ = પૂર્ણ, સમસ્ત, નિરવશેષ (આત્મા કોઈ કાલકો બાકી રખે બિના સંપૂર્ણ તીનોં કાલ ધ્રુવ રહતા ઐસા દ્રવ્ય હૈ .)