પૃથક્ત્વવૃત્તસ્વલક્ષણૈર્દ્રવ્યમન્યદપહાય તસ્મિન્નેવ ચ વર્તમાનૈઃ સકલત્રિકાલકલિતધ્રૌવ્યં
દ્રવ્યમાકાશં ધર્મમધર્મં કાલં પુદ્ગલમાત્માન્તરં ચ નિશ્ચિનોમિ . તતો નાહમાકાશં ન ધર્મો નાધર્મો
ન ચ કાલો ન પુદ્ગલો નાત્માન્તરં ચ ભવામિ; યતોઽમીષ્વેકાપવરકપ્રબોધિતાનેક-
દીપપ્રકાશેષ્વિવ સંભૂયાવસ્થિતેષ્વપિ મચ્ચૈતન્યં સ્વરૂપાદપ્રચ્યુતમેવ માં પૃથગવગમયતિ . એવમસ્ય
નિશ્ચિતસ્વપરવિવેકસ્યાત્મનો ન ખલુ વિકારકારિણો મોહાંકુ રસ્ય પ્રાદુર્ભૂતિઃ સ્યાત્ ..૯૦..
અપ્પણો આત્મન ઇતિ . તથાહિ — યદિદં મમ ચૈતન્યં સ્વપરપ્રકાશકં તેનાહં કર્તા વિશુદ્ધજ્ઞાનદર્શન-
સ્વભાવં સ્વકીયમાત્માનં જાનામિ, પરં ચ પુદ્ગલાદિપઞ્ચદ્રવ્યરૂપં શેષજીવાન્તરં ચ પરરૂપેણ જાનામિ,
તતઃ કારણાદેકાપવરક પ્રબોધિતાનેકપ્રદીપપ્રકાશેષ્વિવ સંભૂયાવસ્થિતેષ્વપિ સર્વદ્રવ્યેષુ મમ સહજશુદ્ધ-
ચિદાનન્દૈકસ્વભાવસ્ય કેનાપિ સહ મોહો નાસ્તીત્યભિપ્રાયઃ ..૯૦.. એવં સ્વપરપરિજ્ઞાનવિષયે મૂઢત્વ-
નિરાસાર્થં ગાથાદ્વયેન ચતુર્થજ્ઞાનકણ્ડિકા ગતા . ઇતિ પઞ્ચવિંશતિગાથાભિર્જ્ઞાનકણ્ડિકાચતુષ્ટયાભિધાનો
દ્વિતીયોઽધિકારઃ સમાપ્તઃ . અથ નિર્દોષિપરમાત્મપ્રણીતપદાર્થશ્રદ્ધાનમન્તરેણ શ્રમણો ન ભવતિ,
કહાનજૈનશાસ્ત્રમાલા ]
જ્ઞાનતત્ત્વ -પ્રજ્ઞાપન
૧૫૫
વર્તતે હૈં ઉનકે દ્વારા — આકાશ, ધર્મ, અધર્મ, કાલ, પુદ્ગલ ઔર અન્ય આત્માકો સકલ
ત્રિકાલમેં ધ્રુવત્વ ધારક દ્રવ્યકે રૂપમેં નિશ્ચિત કરતા હૂઁ (જૈસે ચૈતન્ય લક્ષણકે દ્વારા આત્માકો
ધ્રુવ દ્રવ્યકે રૂપમેં જાના, ઉસીપ્રકાર અવગાહહેતુત્વ, ગતિહેતુત્વ ઇત્યાદિ લક્ષણોંસે – જો કિ સ્વ-
લક્ષ્યભૂત દ્રવ્યકે અતિરિક્ત અન્ય દ્રવ્યોંમેં નહીં પાયે જાતે ઉનકે દ્વારા — આકાશ ધર્માસ્તિકાય
ઇત્યાદિકો ભિન્ન -ભિન્ન ધ્રુવ દ્રવ્યોંકે રૂપમેં જાનતા હૂઁ) ઇસલિયે મૈં આકાશ નહીં હૂઁ, મૈં ધર્મ
નહીં હૂઁ, અધર્મ નહીં હૂઁ, કાલ નહીં હૂઁ, પુદ્ગલ નહીં હૂઁ, ઔર આત્માન્તર નહીં હૂઁ; ક્યોંકિ —
મકાનકે ૧એક કમરેમેં જલાયે ગયે અનેક દીપકોંકે પ્રકાશોંકી ભાઁતિ યહ દ્રવ્ય ઇકટ્ઠે હોકર
રહતે હુએ ભી મેરા ચૈતન્ય નિજસ્વરૂપસે અચ્યુત હી રહતા હુઆ મુઝે પૃથક્ બતલાતા હૈ .
ઇસપ્રકાર જિસને સ્વ -પરકા વિવેક નિશ્ચિત કિયા હૈ ઐસે ઇસ આત્માકો વિકારકારી
મોહાંકુરકા પ્રાદુર્ભાવ નહીં હોતા .
ભાવાર્થ : — સ્વ -પરકે વિવેકસે મોહકા નાશ કિયા જા સકતા હૈ . વહ સ્વ-
પરકા વિવેક, જિનાગમકે દ્વારા સ્વ -પરકે લક્ષણોંકો યથાર્થતયા જાનકર કિયા જા
સકતા હૈ ..૯૦..
૧. જૈસે કિસી એક કમરેમેં અનેક દીપક જલાયે જાયેં તો સ્થૂલદૃષ્ટિસે દેખને પર ઉનકા પ્રકાશ એક દૂસરેમેં
મિલા હુઆ માલૂમ હોતા હૈ, કિન્તુ સૂક્ષ્મદૃષ્ટિસે વિચારપૂર્વક દેખને પર વે સબ પ્રકાશ ભિન્ન -ભિન્ન હી હૈં;
(ક્યોંકિ ઉનમેંસે એક દીપક બુઝ જાને પર ઉસી દીપકકા પ્રકાશ નષ્ટ હોતા હૈ; અન્ય દીપકોંકે પ્રકાશ
નષ્ટ નહીં હોતે) ઉસીપ્રકાર જીવાદિક અનેક દ્રવ્ય એક હી ક્ષેત્રમેં રહતે હૈં ફિ ર ભી સૂક્ષ્મદૃષ્ટિસે દેખને પર
વે સબ ભિન્ન -ભિન્ન હી હૈં, એકમેક નહીં હોતે .