ધર્મત્વમાસૂત્રયિતુમુપક્રાન્તં, યત્પ્રસિદ્ધયે ચ ‘ધમ્મેણ પરિણદપ્પા અપ્પા જદિ સુદ્ધસંપઓગજુદો
પાવદિ ણિવ્વાણસુહં’ ઇતિ નિર્વાણસુખસાધનશુદ્ધોપયોગોઽધિકર્તુમારબ્ધઃ, શુભાશુભોપયોગૌ ચ
વિરોધિનૌ નિર્ધ્વસ્તૌ, શુદ્ધોપયોગસ્વરૂપં ચોપવર્ણિતં, તત્પ્રસાદજૌ ચાત્મનો જ્ઞાનાનન્દૌ સહજૌ
સમુદ્યોતયતા સંવેદનસ્વરૂપં સુખસ્વરૂપં ચ પ્રપંચિતમ્, તદધુના કથં કથમપિ શુદ્ધો-
પયોગપ્રસાદેન પ્રસાધ્ય પરમનિસ્પૃહામાત્મતૃપ્તાં પારમેશ્વરીપ્રવૃત્તિમભ્યુપગતઃ કૃતકૃત્યતામવાપ્ય
નિતાન્તમનાકુલો ભૂત્વા પ્રલીનભેદવાસનોન્મેષઃ સ્વયં સાક્ષાદ્ધર્મ એવાસ્મીત્યવતિષ્ઠતે —
મિત્યાદિ . તત્સર્વં શુદ્ધોપયોગપ્રસાદાત્પ્રસાધ્યેદાનીં નિશ્ચયરત્નત્રયપરિણત આત્મૈવ ધર્મ ઇત્યવતિષ્ઠતે .
અથવા દ્વિતીયપાતનિકા — સમ્યક્ત્વાભાવે શ્રમણો ન ભવતિ, તસ્માત્ શ્રમણાદ્ધર્મોઽપિ ન ભવતિ . તર્હિ
કથં શ્રમણો ભવતિ, ઇતિ પૃષ્ટે પ્રત્યુત્તરં પ્રયચ્છન્ જ્ઞાનાધિકારમુપસંહરતિ — જો ણિહદમોહદિટ્ઠી તત્ત્વાર્થ-
શ્રદ્ધાનલક્ષણવ્યવહારસમ્યક્ત્વોત્પન્નેન નિજશુદ્ધાત્મરુચિરૂપેણ નિશ્ચયસમ્યક્ત્વેન પરિણતત્વાન્નિહતમોહ-
દૃષ્ટિર્વિધ્વંસિતદર્શનમોહો યઃ . પુનશ્ચ કિંરૂપઃ . આગમકુસલો નિર્દોષિપરમાત્મપ્રણીતપરમાગમાભ્યાસેન
નિરુપાધિસ્વસંવેદનજ્ઞાનકુશલત્વાદાગમકુશલ આગમપ્રવીણઃ . પુનશ્ચ કિંરૂપઃ . વિરાગચરિયમ્હિ
અબ્ભુટ્ઠિદો વ્રતસમિતિગુ પ્ત્યાદિબહિરઙ્ગચારિત્રાનુષ્ઠાનવશેન સ્વશુદ્ધાત્મનિશ્ચલપરિણતિરૂપવીતરાગચારિત્ર-
૧૫૮પ્રવચનસાર[ ભગવાનશ્રીકુંદકુંદ-
કહના પ્રારમ્ભ કિયા ઔર ૧જિસકી સિદ્ધિકે લિયે ૨‘ધમ્મેણ પરિણદપ્પા અપ્પા જદિ
સુદ્ધસંપઓગજુદો, પાવદિ ણિવ્વાણસુહં’ ઇસપ્રકાર (૧૧વીં ગાથામેં) નિર્વાણસુખકે સાધનભૂત
શુદ્ધોપયોગકા અધિકાર પ્રારમ્ભ કિયા, વિરોધી શુભાશુભ ઉપયોગકો નષ્ટ કિયા (-હેય
બતાયા), શુદ્ધોપયોગકા સ્વરૂપ વર્ણન કિયા, શુદ્ધોપયોગકે પ્રસાદસે ઉત્પન્ન હોનેવાલે ઐસે
આત્માકે સહજ જ્ઞાન ઔર આનન્દકો સમઝાતે હુએ જ્ઞાનકે સ્વરૂપકા ઔર સુખકે સ્વરૂપકા
વિસ્તાર કિયા, ઉસે (-આત્માકે ધર્મત્વકો) અબ કિસી ભી પ્રકાર શુદ્ધોપયોગકે પ્રસાદસે
૩સિદ્ધ કરકે, ૪પરમ નિસ્પૃહ, આત્મતૃપ્ત (ઐસી) પારમેશ્વરી પ્રવૃત્તિકો પ્રાપ્ત હોતે હુયે,
કૃતકૃત્યતાકો પ્રાપ્ત કરકે અત્યન્ત અનાકુલ હોકર, જિનકે ૫ભેદવાસના કી પ્રગટતાકા પ્રલય
હુઆ હૈ, ઐસે હોતે હુએ, (આચાર્ય ભગવાન) ‘મૈં સ્વયં સાક્ષાત્ ધર્મ હી હૂઁ’ ઇસપ્રકાર રહતે
હૈં, (-ઐસે ભાવમેં નિશ્ચલ સ્થિત હોતે હૈં) : —
૧. જિસકી સિદ્ધિકે લિયે = આત્માકો ધર્મરૂપ બનવાનેકા જો કાર્ય સાધનાકે લિયે .
૨. અર્થ – ધર્મપરિણત સ્વરૂપવાલા આત્મા યદિ શુદ્ધ ઉપયોગમેં યુક્ત હો તો મોક્ષકે સુખકો પાતા હૈ .
૩. સિદ્ધ કરકે = સાધકર . (આત્માકો ધર્મરૂપ રચનેકા જો કાર્ય સાધના થા ઉસ કાર્યકો, મહાપુરુષાર્થ
કરકે શુદ્ધોપયોગ દ્વારા આચાર્ય ભગવાનને સિદ્ધ કિયા .) .
૪. પરકી સ્પૃહાસે રહિત ઔર આત્મામેં હી તૃપ્ત, નિશ્ચયરત્નત્રયમેં લીનતારૂપ પ્રવૃત્તિ .
૫. ભેદવાસના = ભેદરૂપ વૃત્તિ; વિકલ્પ – પરિણામ .