(મન્દાક્રાન્તા)
નિશ્ચિત્યાત્મન્યધિકૃતમિતિ જ્ઞાનતત્ત્વં યથાવત્
તત્સિદ્ધયર્થં પ્રશમવિષયં જ્ઞેયતત્ત્વં બુભુત્સુઃ .
સર્વાનર્થાન્ કલયતિ ગુણદ્રવ્યપર્યાયયુક્ત્યા
પ્રાદુર્ભૂતિર્ન ભવતિ યથા જાતુ મોહાંકુ રસ્ય ..૬..
ઇતિ પ્રવચનસારવૃત્તૌ તત્ત્વદીપિકાયાં શ્રીમદમૃતચન્દ્રસૂરિવિરચિતાયાં જ્ઞાનતત્ત્વપ્રજ્ઞાપનો નામ પ્રથમઃ
શ્રુતસ્કન્ધઃ સમાપ્તઃ ..
તેણ ણરા વ તિરિચ્છા તેન પૂર્વોક્તપુણ્યેનાત્ર વર્તમાનભવે નરા વા તિર્યઞ્ચો વા દેવિં વા માણુસિં
ગદિં પપ્પા ભવાન્તરે દૈવીં વા માનુષીં વા ગતિં પ્રાપ્ય વિહવિસ્સરિયેહિં સયા સંપુણ્ણમણોરહા હોંતિ
રાજાધિરાજરૂપલાવણ્યસૌભાગ્યપુત્રકલત્રાદિપરિપૂર્ણવિભૂતિર્વિભવો ભણ્યતે, આજ્ઞાફલમૈશ્વર્યં ભણ્યતે,
તાભ્યાં વિભવૈશ્વર્યાભ્યાં સંપૂર્ણમનોરથા ભવન્તીતિ . તદેવ પુણ્યં ભોગાદિનિદાનરહિતત્વેન યદિ
સમ્યક્ત્વપૂર્વકં ભવતિ તર્હિ તેન પરંપરયા મોક્ષં ચ લભન્તે ઇતિ ભાવાર્થઃ ..✽૯..
ઇતિ શ્રીજયસેનાચાર્યકૃતાયાં તાત્પર્યવૃત્તૌ પૂર્વોક્તપ્રકારેણ ‘એસ સુરાસુરમણુસિંદવંદિદં’ ઇતીમાં
ગાથામાદિં કૃત્વા દ્વાસપ્તતિગાથાભિઃ શુદ્ધોપયોગાધિકારઃ, તદનન્તરં ‘દેવદજદિગુરુપૂજાસુ’ ઇત્યાદિ
પઞ્ચવિંશતિગાથાભિર્જ્ઞાનકણ્ડિકાચતુષ્ટયાભિધાનો દ્વિતીયોઽધિકારઃ, તતશ્ચ ‘સત્તાસંબદ્ધેદે’ ઇત્યાદિ
સમ્યકત્વકથનરૂપેણ પ્રથમા ગાથા, રત્નત્રયાધારપુરુષસ્ય ધર્મઃ સંભવતીતિ ‘જો ણિહદમોદિટ્ઠી’ ઇત્યાદિ
દ્વિતીયા ચેતિ સ્વતન્ત્રગાથાદ્વયમ્, તસ્ય નિશ્ચયધર્મસંજ્ઞતપોધનસ્ય યોઽસૌ ભક્તિં કરોતિ તત્ફલકથનેન
‘જો તં દિટ્ઠા’ ઇત્યાદિ ગાથાદ્વયમ્ . ઇત્યધિકારદ્વયેન પૃથગ્ભૂતગાથાચતુષ્ટયસહિતેનૈકોત્તરશતગાથાભિઃ
જ્ઞાનતત્ત્વપ્રતિપાદકનામા પ્રથમો મહાધિકારઃ સમાપ્તઃ ..૧..
[અબ શ્લોક દ્વારા જ્ઞાનતત્ત્વ -પ્રજ્ઞાપન નામક પ્રથમ અધિકારકી ઔર જ્ઞેયતત્ત્વ -પ્રજ્ઞાપન
નામક દૂસરે અધિકારકી સંધિ બતાયી જાતી હૈ . ]
અર્થ : — આત્મારૂપી અધિકરણમેં રહનેવાલે અર્થાત્ આત્માકે આશ્રિત રહનેવાલે
જ્ઞાનતત્ત્વકા ઇસપ્રકાર યથાર્થતયા નિશ્ચય કરકે, ઉસકી સિદ્ધિકે લિયે ( – કેવલજ્ઞાન પ્રગટ
કરનેકે લિયે) પ્રશમકે લક્ષસે ( – ઉપશમ પ્રાપ્ત કરનેકે હેતુસે) જ્ઞેયતત્ત્વકો જાનનેકા ઇચ્છુક
(જીવ) સર્વ પદાર્થોંકો દ્રવ્ય -ગુણ -પર્યાય સહિત જાનતા હૈ, જિસસે કભી મોહાંકુરકી કિંચિત્
માત્ર ભી ઉત્પત્તિ ન હો .
ઇસ પ્રકાર (શ્રીમદ્ભગવત્કુન્દકુન્દાચાર્યદેવપ્રણીત) શ્રીપ્રવચનસાર શાસ્ત્રકી
શ્રીમદ્અમૃતચંદ્રાચાર્યદેવવિરચિત તત્ત્વદીપિકા નામક ટીકામેં જ્ઞાનતત્ત્વ – પ્રજ્ઞાપન નામક પ્રથમ
શ્રુતસ્કન્ધ સમાપ્ત હુઆ .
❃
કહાનજૈનશાસ્ત્રમાલા ]
જ્ઞાનતત્ત્વ -પ્રજ્ઞાપન
૧૬૧
પ્ર. ૨૧