–
૨ –
જ્ઞેયતત્ત્વ -પ્રજ્ઞાપન
અથ જ્ઞેયતત્ત્વપ્રજ્ઞાપનમ્ . તત્ર પદાર્થસ્ય સમ્યગ્દ્રવ્યગુણપર્યાયસ્વરૂપમુપવર્ણયતિ —
અત્થો ખલુ દવ્વમઓ દવ્વાણિ ગુણપ્પગાણિ ભણિદાણિ .
તેહિં પુણો પજ્જાયા પજ્જયમૂઢા હિ પરસમયા ..૯૩..
અર્થઃ ખલુ દ્રવ્યમયો દ્રવ્યાણિ ગુણાત્મકાનિ ભણિતાનિ .
તૈસ્તુ પુનઃ પર્યાયાઃ પર્યયમૂઢા હિ પરસમયાઃ ..૯૩..
ઇહ કિલ યઃ કશ્ચનાપિ પરિચ્છિદ્યમાનઃ પદાર્થઃ સ સર્વ એવ વિસ્તારાયતસામાન્ય-
ઇતઃ ઊર્દ્ધ્વં ‘સત્તાસંબદ્ધેદે’ ઇત્યાદિગાથાસૂત્રેણ પૂર્વં સંક્ષેપેણ યદ્વયાખ્યાતં સમ્યગ્દર્શનં
તસ્યેદાનીં વિષયભૂતપદાર્થવ્યાખ્યાનદ્વારેણ ત્રયોદશાધિકશતપ્રમિતગાથાપર્યન્તં વિસ્તરવ્યાખ્યાનં કરોતિ .
અથવા દ્વિતીયપાતનિકા – પૂર્વં યદ્વયાખ્યાતં જ્ઞાનં તસ્ય જ્ઞેયભૂતપદાર્થાન્ કથયતિ . તત્ર ત્રયોદશાધિક -
શતગાથાસુ મધ્યે પ્રથમતસ્તાવત્ ‘તમ્હા તસ્સ ણમાઇં’ ઇમાં ગાથામાદિં કૃત્વા પાઠક્રમેણ પઞ્ચત્રિંશદ્-
ગાથાપર્યન્તં સામાન્યજ્ઞેયવ્યાખ્યાનં, તદનન્તરં ‘દવ્વં જીવમજીવં’ ઇત્યાદ્યેકોનવિંશતિગાથાપર્યન્તં
વિશેષજ્ઞેયવ્યાખ્યાનં, અથાનન્તરં ‘સપદેસેહિં સમગ્ગો લોગો’ ઇત્યાદિગાથાષ્ટકપર્યન્તં સામાન્યભેદભાવના,
૧૬૨
અબ, જ્ઞેયતત્ત્વકા પ્રજ્ઞાપન કરતે હૈં અર્થાત્ જ્ઞેયતત્ત્વ બતલાતે હૈં . ઉસમેં (પ્રથમ)
પદાર્થકા સમ્યક્ ( — યથાર્થ) દ્રવ્યગુણપર્યાયસ્વરૂપ વર્ણન કરતે હૈં : —
અન્વયાર્થ : — [અર્થઃ ખલુ ] પદાર્થ [દ્રવ્યમયઃ ] દ્રવ્યસ્વરૂપ હૈ; [દ્રવ્યાણિ ] દ્રવ્ય
[ગુણાત્મકાનિ ] ગુણાત્મક [ભણિતાનિ ] કહે ગયે હૈં; [તૈઃ તુ પુનઃ ] ઔર દ્રવ્ય તથા ગુણોંસે
[પર્યાયાઃ ] પર્યાયેં હોતી હૈં . [પર્યયમૂઢા હિ ] પર્યાયમૂઢ જીવ [પરસમયાઃ ] પરસમય (અર્થાત્
મિથ્યાદૃષ્ટિ) હૈં ..૯૩..
ટીકા : — ઇસ વિશ્વમેં જો કોઈ જાનનેમેં આનેવાલા પદાર્થ હૈ વહ સમસ્ત હી
છે અર્થ દ્રવ્યસ્વરૂપ, ગુણ -આત્મક કહ્યાં છે દ્રવ્યને,
વળી દ્રવ્ય -ગુણથી પર્યયો; પર્યાયમૂઢ પરસમય છે. ૯૩.