લઘુગુણદ્વારેણ પ્રતિસમયસમુદીયમાનષટ્સ્થાનપતિતવૃદ્ધિહાનિનાનાત્વાનુભૂતિઃ ગુણાત્મકઃ સ્વભાવપર્યાયઃ . યથૈવ ચ પટે રૂપાદીનાં સ્વપરપ્રત્યયપ્રવર્તમાનપૂર્વોત્તરાવસ્થાવતીર્ણતારતમ્યો- પદર્શિતસ્વભાવવિશેષાનેકત્વાપત્તિઃ ગુણાત્મકો વિભાવપર્યાયઃ, તથૈવ ચ સમસ્તેષ્વપિ દ્રવ્યેષુ રૂપાદીનાં જ્ઞાનાદીનાં વા સ્વપરપ્રત્યયપ્રવર્તમાનપૂર્વોત્તરાવસ્થાવતીર્ણતારતમ્યોપદર્શિતસ્વભાવ- વિશેષાનેકત્વાપત્તિઃ ગુણાત્મકો વિભાવપર્યાયઃ . ઇયં હિ સર્વપદાર્થાનાં દ્રવ્યગુણપર્યાયસ્વભાવ- પ્રકાશિકા પારમેશ્વરી વ્યવસ્થા સાધીયસી, ન પુનરિતરા . યતો હિ બહવોઽપિ પર્યાય- વિણિચ્છયાધિગમં પરમાર્થવિનિશ્ચયાધિગમં સમ્યક્ત્વમિતિ . પરમાર્થવિનિશ્ચયાધિગમશબ્દેન સમ્યક્ત્વં કથં ભણ્યત ઇતિ ચેત્ – પરમોઽર્થઃ પરમાર્થઃ શુદ્ધબુદ્ધૈકસ્વભાવઃ પરમાત્મા, પરમાર્થસ્ય વિશેષેણ સંશયાદિરહિતત્વેન નિશ્ચયઃ પરમાર્થવિનિશ્ચયરૂપોઽધિગમઃ શઙ્કાદ્યષ્ટદોષરહિતશ્ચ યઃ પરમાર્થતોઽર્થાવબોધો યસ્માત્સમ્યક્ત્વાત્તત્ પરમાર્થવિનિશ્ચયાધિગમમ્ . અથવા પરમાર્થવિનિશ્ચયોઽનેકાન્તાત્મકપદાર્થસમૂહ- સ્તસ્યાધિગમો યસ્માદિતિ ..✽૧૦.. અથ પદાર્થસ્ય દ્રવ્યગુણપર્યાયસ્વરૂપં નિરૂપયતિ — અત્થો ખલુ દવ્વમઓ અર્થો જ્ઞાનવિષયભૂતઃ પદાર્થઃ ખલુ સ્ફુ ટં દ્રવ્યમયો ભવતિ . કસ્માત્ . તિર્યક્- સામાન્યોદ્ધર્વતાસામાન્યલક્ષણેન દ્રવ્યેણ નિષ્પન્નત્વાત્ . તિર્યક્સામાન્યોર્દ્ધ્વતાસામાન્યલક્ષણં કથ્યતે – એકકાલે નાનાવ્યક્તિગતોઽન્વયસ્તિર્યક્સામાન્યં ભણ્યતે . તત્ર દૃષ્ટાન્તો યથા – નાનાસિદ્ધજીવેષુ સિદ્ધોઽયં સિદ્ધોઽયમિત્યનુગતાકારઃ સિદ્ધજાતિપ્રત્યયઃ . નાનાકાલેષ્વેકવ્યક્તિગતોન્વય ઊર્ધ્વતાસામાન્યં ભણ્યતે . તત્ર દૃષ્ટાંતઃ યથા – ય એવ કેવલજ્ઞાનોત્પત્તિક્ષણે મુક્તાત્મા દ્વિતીયાદિક્ષણેષ્વપિ સ એવેતિ પ્રતીતિઃ . અથવા નાનાગોશરીરેષુ ગૌરયં ગૌરયમિતિ ગોજાતિપ્રતીતિસ્તિર્યક્સામાન્યમ્ . યથૈવ ચૈકસ્મિન્ પુરુષે બાલકુમારાદ્યવસ્થાસુ સ એવાયં દેવદત્ત ઇતિ પ્રત્યય ઊર્ધ્વતાસામાન્યમ્ . દવ્વાણિ ગુણપ્પગાણિ ભણિદાણિ દ્રવ્યાણિ ગુણાત્મકાનિ ભણિતાનિ . અન્વયિનો ગુણા અથવા સહભુવો ગુણા ઇતિ ગુણલક્ષણમ્ . યથા અનન્તજ્ઞાનસુખાદિવિશેષગુણેભ્યસ્તથૈવાગુરુલઘુકાદિસામાન્યગુણેભ્યશ્ચાભિન્નત્વાદ્ગુણાત્મકં ભવતિ સિદ્ધજીવદ્રવ્યં, તથૈવ સ્વકીયસ્વકીયવિશેષસામાન્યગુણેભ્યઃ સકાશાદભિન્નત્વાત્ સર્વદ્રવ્યાણિ ગુણાત્મકાનિ ભવન્તિ . તેહિં પુણો પજ્જાયા તૈઃ પૂર્વોક્તલક્ષણૈર્દ્રવ્યૈર્ગુણૈશ્ચ પર્યાયા ભવન્તિ . વ્યતિરેકિણઃ પર્યાયા અથવા ક્રમભુવઃ પર્યાયા ઇતિ પર્યાયલક્ષણમ્ . યથૈકસ્મિન્ મુક્તાત્મદ્રવ્યે કિંચિદૂનચરમ- રૂપાદિકકે સ્વ -પરકે કારણ પ્રવર્તમાન પૂર્વોત્તર અવસ્થામેં હોનેવાલે તારતમ્યકે કારણ દેખનેમેં આનેવાલે સ્વભાવવિશેષરૂપ અનેકત્વકી આપત્તિ વહ ગુણાત્મક વિભાવપર્યાય હૈ, ઉસીપ્રકાર સમસ્ત દ્રવ્યોંમેં, રૂપાદિકકે યા જ્ઞાનાદિકે સ્વ -પરકે કારણ પ્રવર્તમાન પૂર્વોત્તર અવસ્થામેં હોનેવાલે તારતમ્યકે કારણ દેખનેમેં આનેવાલે સ્વભાવવિશેષરૂપ અનેકત્વકી આપત્તિ વહ ગુણાત્મક વિભાવપર્યાય હૈ .

વાસ્તવમેં યહ, સર્વ પદાર્થોંકે દ્રવ્યગુણપર્યાયસ્વભાવકી પ્રકાશક ૧પારમેશ્વરી વ્યવસ્થા ભલી -ઉત્તમ -પૂર્ણ -યોગ્ય હૈ, દૂસરી કોઈ નહીં; ક્યોંકિ બહુતસે (જીવ) પર્યાયમાત્રકા હી અવલમ્બન

૧૬૬પ્રવચનસાર[ ભગવાનશ્રીકુંદકુંદ-

૧. પરમેશ્વરકી કહી હુઈ .