મૂલસાધનતયા તૈર્નિષ્પાદિતં યદસ્તિત્વં સ સ્વભાવઃ .
કિંચ — યથા હિ દ્રવ્યેણ વા ક્ષેત્રેણ વા કાલેન વા ભાવેન વા કાર્તસ્વરા- ત્પૃથગનુપલભ્યમાનૈઃ કર્તૃકરણાધિકરણરૂપેણ કુણ્ડલાંગદપીતતાદ્યુત્પાદવ્યયધ્રૌવ્યાણાં સ્વરૂપ- એવ પીતત્વાદિગુણકુણ્ડલાદિપર્યાયાણાં સ્વભાવો ભવતિ, તથા સ્વકીયદ્રવ્યક્ષેત્રકાલભાવૈઃ કેવલ- જ્ઞાનાદિગુણકિંચિદૂનચરમશરીરાકારપર્યાયેભ્યઃ સકાશાદભિન્નસ્ય મુક્તાત્મદ્રવ્યસ્ય સંબન્ધિ યદસ્તિત્વં સ એવ કેવલજ્ઞાનાદિગુણકિંચિદૂનચરમશરીરાકારપર્યાયાણાં સ્વભાવો જ્ઞાતવ્યઃ . અથેદાનીમુત્પાદવ્યય- ધ્રૌવ્યાણામપિ દ્રવ્યેણ સહાભિન્નાસ્તિત્વં કથ્યતે . યથા સ્વકીયદ્રવ્યાદિચતુષ્ટયેન સુવર્ણાદભિન્નાનાં કટકપર્યાયોત્પાદકઙ્કણપર્યાયવિનાશસુવર્ણત્વલક્ષણધ્રૌવ્યાણાં સંબન્ધિ યદસ્તિત્વં સ એવ સુવર્ણસદ્ભાવઃ, કરણ-૧અધિકરણરૂપસે દ્રવ્યકે સ્વરૂપકો ધારણ કરકે પ્રવર્તમાન ગુણોં ઔર પર્યાયોંસે જિસકી નિષ્પત્તિ હોતી હૈ, — ઐસે દ્રવ્યકા, મૂલસાધનપનેસે ઉનસે નિષ્પન્ન હોતા હુઆ જો અસ્તિત્વ હૈ, વહ સ્વભાવ હૈ . (પીતત્વાદિકસે ઔર કુણ્ડલાદિકસે ભિન્ન ન દિખાઈ દેનેવાલે સુવર્ણકા અસ્તિત્વ વહ પીતત્વાદિક ઔર કુણ્ડલાદિકકા હી અસ્તિત્વ હૈ, ક્યોંકિ સુવર્ણકે સ્વરૂપકો પીતત્વાદિક ઔર કુણ્ડલાદિક હી ધારણ કરતે હૈં, ઇસલિયે પીતત્વાદિક ઔર કુણ્ડલાદિકકે અસ્તિત્વસે હી સુવર્ણકી નિષ્પત્તિ હોતી હૈ, પીતત્વાદિક ઔર કુણ્ડલાદિક ન હોં તો સુવર્ણ ભી ન હો; ઇસીપ્રકાર ગુણોંસે ઔર પર્યાયોંસે ભિન્ન ન દિખાઈ દેનેવાલે દ્રવ્યકા અસ્તિત્વ વહ ગુણોં ઔર પર્યાયોંકા હી અસ્તિત્વ હૈ, ક્યોંકિ દ્રવ્યકે સ્વરૂપકો ગુણ ઔર પર્યાયેં હી ધારણ કરતી હૈં ઇસલિયે ગુણોં ઔર પર્યાયોંકે અસ્તિત્વસે હી દ્રવ્યકી નિષ્પત્તિ હોતી હૈ . યદિ ગુણ ઔર પર્યાયેં ન હો તો દ્રવ્ય ભી ન હો . ઐસા અસ્તિત્વ વહ દ્રવ્યકા સ્વભાવ હૈ .)
(જિસપ્રકાર દ્રવ્યકા ઔર ગુણ -પર્યાયકા એક હી અસ્તિત્વ હૈ ઐસા સુવર્ણકે દૃષ્ટાન્ત પૂર્વક સમઝાયા, ઉસીપ્રકાર અબ સુવર્ણકે દૃષ્ટાન્ત પૂર્વક ઐસા બતાયા જા રહા હૈ કિ દ્રવ્યકા ઔર ઉત્પાદ -વ્યય -ધ્રૌવ્યકા ભી એક હી અસ્તિત્વ હૈ .)
જૈસે દ્રવ્યસે, ક્ષેત્રસે, કાલસે યા ભાવસે, સુવર્ણસે ૨જો પૃથક્ નહીં દિખાઈ દેતે, કર્તા -કરણ-૩અધિકરણરૂપસે કુણ્ડલાદિ ઉત્પાદોંકે, બાજૂબંધાદિ વ્યયોંકે ઔર પીતત્વાદિ પ્ર ૨૩
૧. ગુણ -પર્યાયેં હી દ્રવ્યકી કર્તા, કરણ ઔર અધિકરણ હૈં; ઇસલિયે ગુણ – પર્યાયેં હી દ્રવ્યકા સ્વરૂપ ધારણ કરતી હૈં .
૨. જો = જો કુણ્ડલાદિ ઉત્પાદ, બાજૂબંધાદિ વ્યય આર પીતાદિ ધ્રૌવ્ય .
૩. સુવર્ણ હી કુણ્ડલાદિ -ઉત્પાદ, બાજૂબંધાદિ -વ્યય ઔર પીતત્વાદિ ધ્રૌવ્યકા કર્તા, કરણ તથા અધિકરણ હૈ; જઇસલિયે સુવર્ણ હી ઉનકા સ્વરૂપ ધારણ કરતા હૈ . (સુવર્ણ હી કુણ્ડલાદિરૂપસે ઉત્પન્ન હોતા હૈ, બાજૂબંધાદિરૂપસે નષ્ટ હોતા હૈ ઔર પીતત્વાદિરૂપસે અવસ્થિત રહતા હૈ .)