મુપાદાય પ્રવર્તમાનપ્રવૃત્તિયુક્તસ્ય કાર્તસ્વરાસ્તિત્વેન નિષ્પાદિતનિષ્પત્તિયુક્તૈઃ કુણ્ડલાંગદ- પીતતાદ્યુત્પાદવ્યયધ્રૌવ્યૈર્યદસ્તિત્વં કાર્તસ્વરસ્ય સ સ્વભાવઃ, તથા હિ દ્રવ્યેણ વા ક્ષેત્રેણ વા કાલેન વા ભાવેન વા દ્રવ્યાત્પૃથગનુપલભ્યમાનૈઃ કર્તૃકરણાધિકરણરૂપેણોત્પાદવ્યયધ્રૌવ્યાણાં સ્વરૂપમુપાદાય પ્રવર્તમાનપ્રવૃત્તિયુક્તસ્ય દ્રવ્યાસ્તિત્વેન નિષ્પાદિતનિષ્પત્તિયુક્તૈરુત્પાદવ્યય- ધ્રૌવ્યૈર્યદસ્તિત્વં દ્રવ્યસ્ય સ સ્વભાવઃ . યથા વા દ્રવ્યેણ વા ક્ષેત્રેણ વા કાલેન વા ભાવેન વા કુણ્ડલાંગદપીતતાદ્યુત્પાદવ્યયધ્રૌવ્યેભ્યઃ પૃથગનુપલભ્યમાનસ્ય કર્તૃકરણાધિકરણરૂપેણ કાર્તસ્વર- સ્વરૂપમુપાદાય પ્રવર્તમાનપ્રવૃત્તિયુક્તૈઃ કુણ્ડલાંગદપીતતાદ્યુત્પાદવ્યયધ્રૌવ્યૈર્નિષ્પાદિતનિષ્પત્તિયુક્તસ્ય કાર્તસ્વરસ્ય મૂલસાધનતયા તૈર્નિષ્પાદિતં યદસ્તિત્વં સ સ્વભાવઃ, તથા દ્રવ્યેણ વા ક્ષેત્રેણ વા તથા સ્વદ્રવ્યાદિચતુષ્ટયેન પરમાત્મદ્રવ્યાદભિન્નાનાં મોક્ષપર્યાયોત્પાદમોક્ષમાર્ગપર્યાયવ્યયતદુભયાધાર- ભૂતપરમાત્મદ્રવ્યત્વલક્ષણધ્રૌવ્યાણાં સંબન્ધિ યદસ્તિત્વં સ એવ મુક્તાત્મદ્રવ્યસદ્ભાવઃ . યથા સ્વદ્રવ્યાદિ- ચતુષ્ટયેન કટકપર્યાયોત્પાદકઙ્કણપર્યાયવ્યયસુવર્ણત્વલક્ષણધ્રૌવ્યેભ્યઃ સકાશાદભિન્નસ્ય સુવર્ણસ્ય સંબન્ધિ યદસ્તિત્વં સ એવ કટકપર્યાયોત્પાદકઙ્કણપર્યાયવ્યયતદુભયાધારભૂતસુવર્ણત્વલક્ષણધ્રૌવ્યાણાં સ્વભાવઃ, તથા સ્વદ્રવ્યાદિચતુષ્ટયેન મોક્ષપર્યાયોત્પાદમોક્ષમાર્ગપર્યાયવ્યયતદુભયાધારભૂતમુક્તાત્મદ્રવ્યત્વલક્ષણ- ધ્રૌવ્યેભ્યઃ સકાશાદભિન્નસ્ય પરમાત્મદ્રવ્યસ્ય સંબન્ધિ યદસ્તિત્વં સ એવ મોક્ષપર્યાયોત્પાદમોક્ષમાર્ગ- ધ્રૌવ્યોંકે સ્વરૂપકો ધારણ કરકે પ્રવર્તમાન સુવર્ણકે અસ્તિત્વસે જિનકી નિષ્પત્તિ હોતી હૈ, — ઐસે કુણ્ડલાદિ – ઉત્પાદ, બાજૂબંધાદિ – વ્યય ઔર પીતત્વાદિ ધ્રૌવ્યોંસે જો સુવર્ણકા અસ્તિત્વ હૈ, વહ (સુવર્ણકા) સ્વભાવ હૈ; ઉસીપ્રકાર દ્રવ્યસે, ક્ષેત્રસે, કાલસે યા ભાવસે, જો દ્રવ્યસે પૃથક્ દિખાઈ નહીં દેતે, કર્તા -કરણ -અધિકરણરૂપસે ઉત્પાદ -વ્યય -ધ્રૌવ્યોંકે સ્વરૂપકો ધારણ કરકે પ્રવર્તમાન દ્રવ્યકે અસ્તિત્વસે જિનકી નિષ્પત્તિ હોતી હૈ, — ઐસે ઉત્પાદ -વ્યય- ધ્રૌવ્યોંસે જો દ્રવ્યકા અસ્તિત્વ હૈ વહ સ્વભાવ હૈ . (દ્રવ્યસે, ક્ષેત્રસે, કાલસે યા ભાવસે દ્રવ્યસે ભિન્ન દિખાઈ ન દેનેવાલે ઉત્પાદ, વ્યય ઔર ધ્રૌવ્યોંકા અસ્તિત્વ હૈ વહ દ્રવ્યકા હી અસ્તિત્વ હૈ; ક્યોંકિ ઉત્પાદ, વ્યય ઔર ધ્રૌવ્યોંકે સ્વરૂપકો દ્રવ્ય હી ધારણ કરતા હૈ, ઇસલિએ દ્રવ્યકે અસ્તિત્વસે હી ઉત્પાદ, વ્યય ઔર ધ્રૌવ્યોંકી નિષ્પત્તિ હોતી હૈ . યદિ દ્રવ્ય ન હો તો ઉત્પાદ, વ્યય ઔર ધ્રૌવ્ય ભી ન હોં . ઐસા અસ્તિત્વ વહ દ્રવ્યકા સ્વભાવ હૈ .)

અથવા જૈસે દ્રવ્યસે, ક્ષેત્રસે, કાલસે યા ભાવસે કુણ્ડલાદિ -ઉત્પાદોંસે બાજૂબંધાદિ વ્યયોંસે ઔર પીતત્વાદિ ધ્રૌવ્યોંસે જો પૃથક્ નહીં દિખાઈ દેતા; કર્તા -કરણ -અધિકરણરૂપસે સુવર્ણકે સ્વરૂપકો ધારણ કરકે પ્રવર્તમાન કુણ્ડલાદિ -ઉત્પાદોં, બાજૂબંધાદિ વ્યયોં ઔર પીતત્વાદિ ધ્રૌવ્યોંસે જિસકી નિષ્પત્તિ હોતી હૈ, — ઐસે સુવર્ણકા, મૂલસાધનપનેસે ઉનસે નિષ્પન્ન હોતા હુઆ, જો અસ્તિત્વ હૈ, વહ સ્વભાવ હૈ . ઉસીપ્રકાર દ્રવ્યસે, ક્ષેત્રસે, કાલસે યા ભાવસે

૧૭૮પ્રવચનસાર[ ભગવાનશ્રીકુંદકુંદ-