કહાનામાત્મીયાત્મીયસ્ય વિશેષલક્ષણભૂતસ્ય સ્વરૂપાસ્તિત્વસ્યાવષ્ટમ્ભેનોત્તિષ્ઠન્નાનાત્વં સામાન્ય- લક્ષણભૂતેન સાદૃશ્યોદ્ભાસિનાનોકહત્વેનોત્થાપિતમેકત્વં તિરિયતિ, તથા બહૂનાં બહુવિધાનાં દ્રવ્યાણામાત્મીયાત્મીયસ્ય વિશેષલક્ષણભૂતસ્ય સ્વરૂપાસ્તિત્વસ્યાવષ્ટમ્ભેનોત્તિષ્ઠન્નાનાત્વં સામાન્ય- લક્ષણભૂતેન સાદૃશ્યોદ્ભાસિના સદિત્યસ્ય ભાવેનોત્થાપિતમેકત્વં તિરિયતિ . યથા ચ તેષામનો- કહાનાં સામાન્યલક્ષણભૂતેન સાદૃશ્યોદ્ભાસિનાનોકહત્વેનોત્થાપિતેનૈકત્વેન તિરોહિતમપિ વિશેષલક્ષણભૂતસ્ય સ્વરૂપાસ્તિત્વસ્યાવષ્ટમ્ભેનોત્તિષ્ઠન્નાનાત્વમુચ્ચકાસ્તિ, તથા સર્વદ્રવ્યાણામપિ સામાન્યલક્ષણભૂતેન સાદૃશ્યોદ્ભાસિના સદિત્યસ્ય ભાવેનોત્થાપિતેનૈકત્વેન તિરોહિતમપિ વિશેષ- લક્ષણભૂતસ્ય સ્વરૂપાસ્તિત્વસ્યાવષ્ટમ્ભેનોત્તિષ્ઠન્નાનાત્વમુચ્ચકાસ્તિ ..૯૭.. શુદ્ધસંગ્રહનયેન સર્વગતં સર્વપદાર્થવ્યાપકમ્ . ઇદં કેનોક્ત મ્ . ઉવદિસદા ખલુ ધમ્મં જિણવરવસહેણ પણ્ણત્તં ધર્મં વસ્તુસ્વભાવસંગ્રહમુપદિશતા ખલુ સ્ફુ ટં જિનવરવૃષભેણ પ્રજ્ઞપ્તમિતિ . તદ્યથા – યથા સર્વે મુક્તાત્મનઃ સન્તીત્યુક્તે સતિ પરમાનન્દૈકલક્ષણસુખામૃતરસાસ્વાદભરિતાવસ્થલોકાકાશપ્રમિતશુદ્ધાસંખ્યેયાત્મપ્રદેશૈ-
જૈસે બહુતસે, અનેક પ્રકારકે વૃક્ષોંકો અપને અપને વિશેષલક્ષણભૂત સ્વરૂપાસ્તિત્વકે અવલમ્બનસે ઉત્પન્ન હોનેવાલે અનેકત્વકો, સામાન્ય લક્ષણભૂત ૧સાદૃશ્યદર્શક વૃક્ષત્વસે ઉત્પન્ન હોનેવાલા એકત્વ ૨તિરોહિત (અદૃશ્ય) કર દેતા હૈ, ઇસીપ્રકાર બહુતસે, અનેકપ્રકારકે દ્રવ્યોંકો અપને -અપને વિશેષ લક્ષણભૂત સ્વરૂપાસ્તિત્વકે અવલમ્બનસે ઉત્પન્ન હોનેવાલે અનેકત્વકો, સામાન્યલક્ષણભૂત સાદૃશ્યદર્શક ‘સત્’ પનેસે (-‘સત્’ ઐસે ભાવસે, અસ્તિત્વસે, ‘હૈ’ પનેસે) ઉત્પન્ન હોનેવાલા એકત્વ તિરોહિત કર દેતા હૈ . ઔર જૈસે ઉન વૃક્ષોંકે વિષયમેં સામાન્યલક્ષણભૂત સાદૃશ્યદર્શક વૃક્ષત્વસે ઉત્પન્ન હોનેવાલે એકત્વસે તિરોહિત હોને પર ભી (અપને -અપને) વિશેષલક્ષણભૂત સ્વરૂપાસ્તિત્વકે અવલમ્બનસે ઉત્પન્ન હોનેવાલા અનેકત્વ સ્પષ્ટતયા પ્રકાશમાન રહતા હૈ, (બના રહતા હૈ, નષ્ટ નહીં હોતા); ઉસીપ્રકાર સર્વ દ્રવ્યોંકે વિષયમેં ભી સામાન્યલક્ષણભૂત સાદૃશ્યદર્શક ‘સત્’ પનેસે ઉત્પન્ન હોનેવાલે એકત્વસે તિરોહિત હોને પર ભી (અપને -અપને) વિશેષલક્ષણભૂત સ્વરૂપાસ્તિત્વકે અવલમ્બનસે ઉત્પન્ન હોનેવાલા અનેકત્વ સ્પષ્ટતયા પ્રકાશમાન રહતા હૈ
[બહુતસે (સંખ્યાપેક્ષાસે અનેક) ઔર અનેક પ્રકારકે (અર્થાત્ આમ્ર, અશોકાદિ) વૃક્ષોંકા અપના -અપના સ્વરૂપાસ્તિત્વ ભિન્ન -ભિન્ન હૈ, ઇસલિયે સ્વરૂપાસ્તિત્વકી અપેક્ષાસે ઉનમેં અનેકત્વ હૈ, પરન્તુ વૃક્ષત્વ જો કિ સર્વ વૃક્ષોંકા સામાન્યલક્ષણ હૈ ઔર જો સર્વ વૃક્ષોંમેં સાદૃશ્ય બતલાતા હૈ, ઉસકી અપેક્ષાસે સર્વ વૃક્ષોંમેં એકત્વ હૈ . જબ ઇસ એકત્વકો મુખ્ય કરતે હૈં તબ અનેકત્વ ગૌણ હો જાતા હૈ; ઇસીપ્રકાર બહુતસે (અનન્ત) ઔર અનેક (છહ) પ્રકારકે દ્રવ્યોંકા
૧. સાદૃશ્ય = સમાનત્વ .૨. તિરોહિત = તિરોભૂત; આચ્છાદિત; અદૃશ્ય .