કહાનામાત્મીયાત્મીયસ્ય વિશેષલક્ષણભૂતસ્ય સ્વરૂપાસ્તિત્વસ્યાવષ્ટમ્ભેનોત્તિષ્ઠન્નાનાત્વં સામાન્ય-
લક્ષણભૂતેન સાદૃશ્યોદ્ભાસિનાનોકહત્વેનોત્થાપિતમેકત્વં તિરિયતિ, તથા બહૂનાં બહુવિધાનાં
દ્રવ્યાણામાત્મીયાત્મીયસ્ય વિશેષલક્ષણભૂતસ્ય સ્વરૂપાસ્તિત્વસ્યાવષ્ટમ્ભેનોત્તિષ્ઠન્નાનાત્વં સામાન્ય-
લક્ષણભૂતેન સાદૃશ્યોદ્ભાસિના સદિત્યસ્ય ભાવેનોત્થાપિતમેકત્વં તિરિયતિ . યથા ચ તેષામનો-
કહાનાં સામાન્યલક્ષણભૂતેન સાદૃશ્યોદ્ભાસિનાનોકહત્વેનોત્થાપિતેનૈકત્વેન તિરોહિતમપિ
વિશેષલક્ષણભૂતસ્ય સ્વરૂપાસ્તિત્વસ્યાવષ્ટમ્ભેનોત્તિષ્ઠન્નાનાત્વમુચ્ચકાસ્તિ, તથા સર્વદ્રવ્યાણામપિ
સામાન્યલક્ષણભૂતેન સાદૃશ્યોદ્ભાસિના સદિત્યસ્ય ભાવેનોત્થાપિતેનૈકત્વેન તિરોહિતમપિ વિશેષ-
લક્ષણભૂતસ્ય સ્વરૂપાસ્તિત્વસ્યાવષ્ટમ્ભેનોત્તિષ્ઠન્નાનાત્વમુચ્ચકાસ્તિ ..૯૭..
શુદ્ધસંગ્રહનયેન સર્વગતં સર્વપદાર્થવ્યાપકમ્ . ઇદં કેનોક્ત મ્ . ઉવદિસદા ખલુ ધમ્મં જિણવરવસહેણ પણ્ણત્તં
ધર્મં વસ્તુસ્વભાવસંગ્રહમુપદિશતા ખલુ સ્ફુ ટં જિનવરવૃષભેણ પ્રજ્ઞપ્તમિતિ . તદ્યથા – યથા સર્વે મુક્તાત્મનઃ
સન્તીત્યુક્તે સતિ પરમાનન્દૈકલક્ષણસુખામૃતરસાસ્વાદભરિતાવસ્થલોકાકાશપ્રમિતશુદ્ધાસંખ્યેયાત્મપ્રદેશૈ-
કહાનજૈનશાસ્ત્રમાલા ]
જ્ઞેયતત્ત્વ -પ્રજ્ઞાપન
૧૮૧
જૈસે બહુતસે, અનેક પ્રકારકે વૃક્ષોંકો અપને અપને વિશેષલક્ષણભૂત સ્વરૂપાસ્તિત્વકે
અવલમ્બનસે ઉત્પન્ન હોનેવાલે અનેકત્વકો, સામાન્ય લક્ષણભૂત ૧સાદૃશ્યદર્શક વૃક્ષત્વસે ઉત્પન્ન
હોનેવાલા એકત્વ ૨તિરોહિત (અદૃશ્ય) કર દેતા હૈ, ઇસીપ્રકાર બહુતસે, અનેકપ્રકારકે દ્રવ્યોંકો
અપને -અપને વિશેષ લક્ષણભૂત સ્વરૂપાસ્તિત્વકે અવલમ્બનસે ઉત્પન્ન હોનેવાલે અનેકત્વકો,
સામાન્યલક્ષણભૂત સાદૃશ્યદર્શક ‘સત્’ પનેસે (-‘સત્’ ઐસે ભાવસે, અસ્તિત્વસે, ‘હૈ’ પનેસે)
ઉત્પન્ન હોનેવાલા એકત્વ તિરોહિત કર દેતા હૈ . ઔર જૈસે ઉન વૃક્ષોંકે વિષયમેં સામાન્યલક્ષણભૂત
સાદૃશ્યદર્શક વૃક્ષત્વસે ઉત્પન્ન હોનેવાલે એકત્વસે તિરોહિત હોને પર ભી (અપને -અપને)
વિશેષલક્ષણભૂત સ્વરૂપાસ્તિત્વકે અવલમ્બનસે ઉત્પન્ન હોનેવાલા અનેકત્વ સ્પષ્ટતયા પ્રકાશમાન
રહતા હૈ, (બના રહતા હૈ, નષ્ટ નહીં હોતા); ઉસીપ્રકાર સર્વ દ્રવ્યોંકે વિષયમેં ભી સામાન્યલક્ષણભૂત
સાદૃશ્યદર્શક ‘સત્’ પનેસે ઉત્પન્ન હોનેવાલે એકત્વસે તિરોહિત હોને પર ભી (અપને -અપને)
વિશેષલક્ષણભૂત સ્વરૂપાસ્તિત્વકે અવલમ્બનસે ઉત્પન્ન હોનેવાલા અનેકત્વ સ્પષ્ટતયા પ્રકાશમાન
રહતા હૈ
.
[બહુતસે (સંખ્યાપેક્ષાસે અનેક) ઔર અનેક પ્રકારકે (અર્થાત્ આમ્ર, અશોકાદિ)
વૃક્ષોંકા અપના -અપના સ્વરૂપાસ્તિત્વ ભિન્ન -ભિન્ન હૈ, ઇસલિયે સ્વરૂપાસ્તિત્વકી અપેક્ષાસે ઉનમેં
અનેકત્વ હૈ, પરન્તુ વૃક્ષત્વ જો કિ સર્વ વૃક્ષોંકા સામાન્યલક્ષણ હૈ ઔર જો સર્વ વૃક્ષોંમેં સાદૃશ્ય
બતલાતા હૈ, ઉસકી અપેક્ષાસે સર્વ વૃક્ષોંમેં એકત્વ હૈ . જબ ઇસ એકત્વકો મુખ્ય કરતે હૈં તબ
અનેકત્વ ગૌણ હો જાતા હૈ; ઇસીપ્રકાર બહુતસે (અનન્ત) ઔર અનેક (છહ) પ્રકારકે દ્રવ્યોંકા
૧. સાદૃશ્ય = સમાનત્વ .૨. તિરોહિત = તિરોભૂત; આચ્છાદિત; અદૃશ્ય .