દવ્વં સહાવસિદ્ધં સદિતિ જિણા તચ્ચદો સમક્ખાદા .
સ્તથા કિંચિદૂનચરમશરીરાકારાદિપર્યાયૈશ્ચ સંકરવ્યતિકરપરિહારરૂપજાતિભેદેન ભિન્નાનામપિ સર્વેષાં સિદ્ધજીવાનાં ગ્રહણં ભવતિ, તથા ‘સર્વં સત્’ ઇત્યુક્તે સંગ્રહનયેન સર્વપદાર્થાનાં ગ્રહણં ભવતિ . અથવા સેનેયં વનમિદમિત્યુક્તે અશ્વહસ્ત્યાદિપદાર્થાનાં નિમ્બામ્રાદિવૃક્ષાણાં સ્વકીયસ્વકીયજાતિભેદભિન્નાનાં યુગપદ્ગ્રહણં ભવતિ, તથા સર્વં સદિત્યુક્તે સતિ સાદૃશ્યસત્તાભિધાનેન મહાસત્તારૂપેણ શુદ્ધસંગ્રહ- નયેન સર્વપદાર્થાનાં સ્વજાત્યવિરોધેન ગ્રહણં ભવતીત્યર્થઃ ..૯૭.. અથ યથા દ્રવ્યં સ્વભાવસિદ્ધં તથા અપના -અપના સ્વરૂપાસ્તિત્વ ભિન્ન -ભિન્ન હૈ ઇસલિયે સ્વરૂપાસ્તિત્વકી અપેક્ષાસે ઉનમેં અનેકત્વ હૈ, પરન્તુ સત્પના (-અસ્તિત્વપના, ‘હૈ’ ઐસા ભાવ) જો કિ સર્વ દ્રવ્યોંકા સામાન્ય લક્ષણ હૈ ઔર જો સર્વદ્રવ્યોંમેં સાદૃશ્ય બતલાતા હૈ ઉસકી અપેક્ષાસે સર્વદ્રવ્યોંમેં એકત્વ હૈ . જબ ઇસ એકત્વકો મુખ્ય કરતે હૈં તબ અનેકત્વ ગૌણ હો જાતા હૈ . ઔર ઇસપ્રકાર જબ સામાન્ય સત્પનેકો મુખ્યતાસે લક્ષમેં લેને પર સર્વ દ્રવ્યોંકે એકત્વકી મુખ્યતા હોનેસે અનેકત્વ ગૌણ હો જાતા હૈ, તબ ભી વહ (સમસ્ત દ્રવ્યોંકા સ્વરૂપ -અસ્તિત્વ સંબંધી) અનેકત્વ સ્પષ્ટતયા પ્રકાશમાન હી રહતા હૈ . ] (ઇસપ્રકાર સાદૃશ્ય અસ્તિત્વકા નિરૂપણ હુઆ) ..૯૭..
અબ, દ્રવ્યોંસે દ્રવ્યાન્તરકી ઉત્પત્તિ હોનેકા ઔર દ્રવ્યસે સત્તાકા ૧અર્થાન્તરત્વ હોનેકા ખણ્ડન કરતે હૈં . (અર્થાત્ ઐસા નિશ્ચિત કરતે હૈં કિ કિસી દ્રવ્યસે અન્ય દ્રવ્યકી ઉત્પત્તિ નહીં હોતી ઔર દ્રવ્યસે અસ્તિત્વ કોઈ પૃથક્ પદાર્થ નહીં હૈ) : —
અન્વયાર્થ : — [દ્રવ્યં ] દ્રવ્ય [સ્વભાવસિદ્ધં ] સ્વભાવસે સિદ્ધ ઔર [સત્ ઇતિ ] (સ્વભાવસે હી) ‘સત્’ હૈ, ઐસા [જિનાઃ ] જિનેન્દ્રદેવને [તત્ત્વતઃ ] યથાર્થતઃ [સમાખ્યાતવન્તઃ ] કહા હૈ; [તથા ] ઇસપ્રકાર [આગમતઃ ] આગમસે [સિદ્ધં ] સિદ્ધ હૈ; [યઃ ] જો [ન ઇચ્છતિ ] ઇસે નહીં માનતા [સઃ ] વહ [હિ ] વાસ્તવમેં [પરસમયઃ ] પરસમય હૈ ..૯૮..
૧૮૨પ્રવચનસાર[ ભગવાનશ્રીકુંદકુંદ-
૧. અર્થાન્તરત્વ = અન્યપદાર્થપના .