સ્કન્ધમૂલશાખાભિરાલમ્બિત એવ પ્રતિભાતિ, તથા સમુદાયિ દ્રવ્યં પર્યાયસમુદાયાત્મકં
પર્યાયૈરાલમ્બિતમેવ પ્રતિભાતિ . પર્યાયાસ્તૂત્પાદવ્યયધ્રૌવ્યૈરાલમ્બ્યન્તે, ઉત્પાદવ્યયધ્રૌવ્યાણામંશ-
ધર્મત્વાત્; બીજાંકુરપાદપત્વવત્ . યથા કિલાંશિનઃ પાદપસ્ય બીજાંકુરપાદપત્વ-
લક્ષણાસ્ત્રયોંઽશા ભંગોત્પાદધ્રૌવ્યલક્ષણૈરાત્મધર્મૈરાલમ્બિતાઃ સમમેવ પ્રતિભાન્તિ, તથાંશિનો
દ્રવ્યસ્યોચ્છિદ્યમાનોત્પદ્યમાનાવતિષ્ઠમાનભાવલક્ષણાસ્ત્રયોંઽશા ભંગોત્પાદધ્રૌવ્યલક્ષણૈરાત્મધર્મૈરા-
લમ્બિતાઃ સમમેવ પ્રતિભાન્તિ . યદિ પુનભંગોત્પાદધ્રૌવ્યાણિ દ્રવ્યસ્યૈવેષ્યન્તે તદા સમગ્રમેવ
વિપ્લવતે . તથા હિ — ભંગે તાવત્ ક્ષણભંગકટાક્ષિતાનામેકક્ષણ એવ સર્વદ્રવ્યાણાં સંહરણાદ્
દ્રવ્યશૂન્યતાવતારઃ સદુચ્છેદો વા . ઉત્પાદે તુ પ્રતિસમયોત્પાદમુદ્રિતાનાં પ્રત્યેકં દ્રવ્યાણા-
સમ્યક્ત્વપૂર્વકનિર્વિકારસ્વસંવેદનજ્ઞાનપર્યાયે તાવદુત્પાદસ્તિષ્ઠતિ સ્વસંવેદનજ્ઞાનવિલક્ષણાજ્ઞાનપર્યાયરૂપેણ
ભઙ્ગસ્તદુભયાધારાત્મદ્રવ્યત્વાવસ્થારૂપપર્યાયેણ ધ્રૌવ્યં ચેત્યુક્તલક્ષણસ્વકીયસ્વકીયપર્યાયેષુ . પજ્જાયા
દવ્વમ્હિ સંતિ તે ચોક્તલક્ષણજ્ઞાનાજ્ઞાનતદુભયાધારાત્મદ્રવ્યત્વાવસ્થારૂપપર્યાયા હિ સ્ફુ ટં દ્રવ્યં સન્તિ . ણિયદં
૧૯૪પ્રવચનસાર[ ભગવાનશ્રીકુંદકુંદ-
શાખાઓંકા સમુદાયસ્વરૂપ હોનેસે સ્કંધ, મૂલ ઔર શાખાઓંસે આલમ્બિત હી (ભાસિત) દિખાઈ
દેતા હૈ, ઇસીપ્રકાર સમુદાયી દ્રવ્ય પર્યાયોંકા સમુદાયસ્વરૂપ હોનેસે પર્યાયોંકે દ્વારા આલમ્બિત
હી ભાસિત હોતા હૈ . (અર્થાત્ જૈસે સ્કંધ, મૂલ શાખાયેં વૃક્ષાશ્રિત હી હૈં — વૃક્ષસે ભિન્ન પદાર્થરૂપ
નહીં હૈં, ઉસીપ્રકાર પર્યાયેં દ્રવ્યાશ્રિત હી હૈં, — દ્રવ્યસે ભિન્ન પદાર્થરૂપ નહીં હૈં .)
ઔર પર્યાયેં ઉત્પાદ -વ્યય -ધ્રૌવ્યકે દ્વારા આલમ્બિત હૈં (અર્થાત્ ઉત્પાદ -વ્યય -ધ્રૌવ્ય
પર્યાયાશ્રિત હૈં ) ક્યોંકિ ઉત્પાદ -વ્યય -ધ્રૌવ્ય અંશોંકે ધર્મ હૈં (-૧અંશીકે નહીં); બીજ, અંકુર
ઔર વૃક્ષત્વકી ભાઁતિ . જૈસે અંશી -વૃક્ષકે બીજ અંકુર -વૃક્ષત્વસ્વરૂપ તીન અંશ, વ્યય -ઉત્પાદ-
ધ્રૌવ્યસ્વરૂપ નિજ ધર્મોંસે આલમ્બિત એક સાથ હી ભાસિત હોતે હૈં, ઉસીપ્રકાર અંશી -દ્રવ્યકે,
નષ્ટ હોતા હુઆ ભાવ, ઉત્પન્ન હોતા હુઆ ભાવ, ઔર અવસ્થિત રહનેવાલા ભાવ; — યહ તીનોં અંશ
વ્યય -ઉત્પાદ -ધ્રૌવ્યસ્વરૂપ નિજધર્મોંકે દ્વારા આલમ્બિત એક સાથ હી ભાસિત હોતે હૈં . કિન્તુ
યદિ (૧) ભંગ, (૨) ઉત્પાદ ઔર (૩) ધ્રૌવ્યકો (અંશીકા ન માનકર) દ્રવ્યકા હી માના
જાય તો સારા ૨વિપ્લવ કો પ્રાપ્ત હોગા . યથા – (૧) પહલે, યદિ દ્રવ્યકા હી ભંગ માના જાય
તો ૩ક્ષણભંગસે લક્ષિત સમસ્ત દ્રવ્યોંકા એક ક્ષણમેં હી સંહાર હો જાનેસે દ્રવ્યશૂન્યતા આ જાયગી,
અથવા સત્કા ઉચ્છેદ હો જાયગા . (૨) યદિ દ્રવ્યકા ઉત્પાદ માના જાય તો સમય -સમય પર
હોનેવાલે ઉત્પાદકે દ્વારા ચિહ્નિત ઐસે દ્રવ્યોંકો પ્રત્યેકકો અનન્તતા આ જાયગી . (અર્થાત્ સમય-
૧. અંશી = અંશોંવાલા; અંશોંંકા બના હુઆ . (દ્રવ્ય અંશી હૈ .)
૨. વિપ્લવ = અંધાધુંધી = ઉથલપુથલ; ઘોટાલા; વિરોધ .
૩. ક્ષણ = વિનાશ જિનકા લક્ષણ હો ઐસે .