એવોત્તરીયસ્ય ગુણિન ઇતિ તયોર્ન પ્રદેશવિભાગઃ, તથા ય એવ સત્તાયા ગુણસ્ય પ્રદેશાસ્ત એવ
દ્રવ્યસ્ય ગુણિન ઇતિ તયોર્ન પ્રદેશવિભાગઃ . એવમપિ તયોરન્યત્વમસ્તિ તલ્લક્ષણસદ્ભાવાત્ .
અતદ્ભાવો હ્યન્યત્વસ્ય લક્ષણં, તત્તુ સત્તાદ્રવ્યયોર્વિદ્યત એવ, ગુણગુણિનોસ્તદ્ભાવસ્યાભાવાત્,
શુક્લોત્તરીયવદેવ . તથા હિ — યથા યઃ કિલૈકચક્ષુરિન્દ્રિયવિષયમાપદ્યમાનઃ સમસ્તેતરેન્દ્રિય-
ગ્રામગોચરમતિક્રાન્તઃ શુક્લો ગુણો ભવતિ, ન ખલુ તદખિલેન્દ્રિયગ્રામગોચરીભૂતમુત્તરીયં ભવતિ,
યચ્ચ કિલાખિલેન્દ્રિયગ્રામગોચરીભૂતમુત્તરીયં ભવતિ, ન ખલુ સ એકચક્ષુરિન્દ્રિયવિષયમાપદ્યમાનઃ
સમસ્તેતરેન્દ્રિયગ્રામગોચરમતિક્રાન્તઃ શુક્લો ગુણો ભવતીતિ તયોસ્તદ્ભાવસ્યાભાવઃ; તથા યા
કસ્માદ્ધેતોઃ . ભિન્નપ્રદેશાભાવાત્ . ક યોરિવ . શુક્લવસ્ત્રશુક્લગુણયોરિવ . ઇદિ સાસણં હિ વીરસ્સ ઇતિ
શાસનમુપદેશ આજ્ઞેતિ . કસ્ય . વીરસ્ય વીરાભિધાનાન્તિમતીર્થંકરપરમદેવસ્ય . અણ્ણત્તં તથાપિ
પ્રદેશાભેદેઽપિ મુક્તાત્મદ્રવ્યશુદ્ધસત્તાગુણયોરન્યત્વં ભિન્નત્વં ભવતિ . કથંભૂતમ્ . અતબ્ભાવો અતદ્ભાવરૂપં
સંજ્ઞાલક્ષણપ્રયોજનાદિભેદસ્વભાવમ્ . યથા પ્રદેશરૂપેણાભેદસ્તથા સંજ્ઞાદિલક્ષણરૂપેણાપ્યભેદો ભવતુ, કો
દોષ ઇતિ ચેત્ . નૈવમ્ . ણ તબ્ભવં હોદિ તન્મુક્તાત્મદ્રવ્યં શુદ્ધાત્મસત્તાગુણેન સહ પ્રદેશાભેદેઽપિ
૧. અતદ્ભાવ = (કથંચિત્) ઉસકા ન હોના; (કથંચિત્) ઉસરૂપ ન હોના (કથંચિત્) અતદ્રૂપતા . દ્રવ્ય
કથંચિત્ સત્તાસ્વરૂપસે નહીં હૈ ઔર સત્તા કથંચિત્ દ્રવ્યરૂપસે નહીં હૈ, ઇસલિયે ઉનકે અતદ્ભાવ હૈ .
૨. તદ્ભાવ = ઉસકા હોના, ઉસરૂપ હોના, તદ્રૂપતા .
૩. સત્તા દ્રવ્યકે આશ્રયસે રહતી હૈ, દ્રવ્યકો કિસીકા આશ્રય નહીં હૈ . [જૈસે ઘડેમેં ઘી રહતા હૈ, ઉસીપ્રકાર
દ્રવ્યમેં સત્તા નહીં રહતી (ક્યોંકિ ઘડેમેં ઔર ઘીમેં તો પ્રદેશભેદ હૈ) કિન્તુ જૈસે આમમેં વર્ણ ગંધાદિ હૈં
ઉસીપ્રકાર દ્રવ્યમેં સત્તા હૈ . ]
કહાનજૈનશાસ્ત્રમાલા ]
જ્ઞેયતત્ત્વ -પ્રજ્ઞાપન
૨૦૫
હી વસ્ત્રકે – ગુણીકે – હૈં, ઇસલિયે ઉનમેં પ્રદેશભેદ નહીં હૈ; ઇસીપ્રકાર જો સત્તાકે – ગુણકે – પ્રદેશ
હૈં વે હી દ્રવ્યકે – ગુણીકે – હૈં, ઇસલિયે ઉનમેં પ્રદેશભેદ નહીં હૈ .
ઐસા હોને પર ભી ઉનમેં (-સત્તા ઔર દ્રવ્યમેં) અન્યત્વ હૈ, ક્યોંકિ (ઉનમેં) અન્યત્વકે
લક્ષણકા સદ્ભાવ હૈ . ૧અતદ્ભાવ અન્યત્વકા લક્ષણ હૈ . વહ તો સત્તા ઔર દ્રવ્યકે હૈ હી,
ક્યોંકિ ગુણ ઔર ગુણીકે ૨તદ્ભાવકા અભાવ હોતા હૈ — શુક્લત્વ ઔર વસ્ત્રકી ભાઁતિ . વહ
ઇસ પ્રકાર હૈ કિ : — જૈસે એક ચક્ષુઇન્દ્રિયકે વિષયમેં આનેવાલા ઔર અન્ય સબ ઇન્દ્રિયોંકે
સમૂહકો ગોચર ન હોનેવાલા શુક્લત્વ ગુણ હૈ વહ સમસ્ત ઇન્દ્રિય સમૂહકો ગોચર હોનેવાલા ઐસા
વસ્ત્ર નહીં હૈ; ઔર જો સમસ્ત ઇન્દ્રિયસમૂહકો ગોચર હોનેવાલા વસ્ત્ર હૈ વહ એક ચક્ષુઇન્દ્રિયકે
વિષયમેં આનેવાલા તથા અન્ય સમસ્ત ઇન્દ્રિયોંકે સમૂહકો ગોચર ન હોનેવાલા ઐસા શુક્લત્વ
ગુણ નહીં હૈ, ઇસલિયે ઉનકે તદ્ભાવકા અભાવ હૈ; ઇસીપ્રકાર, ૩કિસીકે આશ્રય રહનેવાલી,