સદ્દ્રવ્યં સંશ્ચ ગુણઃ સંશ્ચૈવ ચ પર્યાય ઇતિ વિસ્તારઃ .
યઃ ખલુ તસ્યાભાવઃ સ તદભાવોઽતદ્ભાવઃ ..૧૦૭..
યથા ખલ્વેકં મુક્તાફલસ્રગ્દામ હાર ઇતિ સૂત્રમિતિ મુક્તાફલમિતિ ત્રેધા વિસ્તાર્યતે,
તથૈકં દ્રવ્યં દ્રવ્યમિતિ ગુણ ઇતિ પર્યાય ઇતિ ત્રેધા વિસ્તાર્યતે . યથા ચૈકસ્ય
મુક્તાફલસ્રગ્દામ્નઃ શુક્લો ગુણઃ શુક્લો હારઃ શુક્લં સૂત્રં શુક્લં મુક્તાફલમિતિ ત્રેધા
વિસ્તાર્યતે, તથૈકસ્ય દ્રવ્યસ્ય સત્તાગુણઃ સદ્દ્રવ્યં સદ્ગુણઃ સત્પર્યાય ઇતિ ત્રેધા વિસ્તાર્યતે .
યથા ચૈકસ્મિન્ મુક્તાફલસ્રગ્દામ્નિ યઃ શુક્લો ગુણઃ સ ન હારો ન સૂત્રં ન મુક્તાફલં
યશ્ચ હારઃ સૂત્રં મુક્તાફલં વા સ ન શુક્લો ગુણ ઇતીતરેતરસ્ય યસ્તસ્યાભાવઃ સ તદભાવ-
લક્ષણોઽતદ્ભાવોઽન્યત્વનિબન્ધનભૂતઃ, તથૈકસ્મિન્ દ્રવ્યે યઃ સત્તાગુણસ્તન્ન દ્રવ્યં નાન્યો ગુણો
સ્થાનીયો યોઽસૌ શુક્લગુણઃ સ પ્રદેશાભેદેન કિં કિં ભણ્યતે . શુક્લો હાર ઇતિ શુક્લં સૂત્રમિતિ
શુક્લં મુક્તાફલમિતિ ભણ્યતે, યશ્ચ હારઃ સૂત્રં મુક્તાફલં વા તૈસ્ત્રિભિઃ પ્રદેશાભેદેન શુક્લો ગુણો
ભણ્યત ઇતિ તદ્ભાવસ્ય લક્ષણમિદમ્ . તદ્ભાવસ્યેતિ કોઽર્થઃ . હારસૂત્રમુક્તાફલાનાં શુક્લગુણેન સહ
તન્મયત્વં પ્રદેશાભિન્નત્વમિતિ . તથા મુક્તાત્મપદાર્થે યોઽસૌ શુદ્ધસત્તાગુણઃ સ પ્રદેશાભેદેન કિં કિં
ભણ્યતે . સત્તાલક્ષણઃ પરમાત્મપદાર્થ ઇતિ સત્તાલક્ષણઃ કેવલજ્ઞાનાદિગુણ ઇતિ સત્તાલક્ષણઃ સિદ્ધપર્યાય
૨૦૮પ્રવચનસાર[ ભગવાનશ્રીકુંદકુંદ-
અન્વયાર્થ : — [સત્ દ્રવ્યં ] ‘સત્ દ્રવ્ય’ [સત્ ચ ગુણઃ ] ‘સત્ ગુણ’ [ચ ] ઔર
[સત્ ચ એવ પર્યાયઃ ] ‘સત્ પર્યાય’ — [ઇતિ ] ઇસ પ્રકાર [વિસ્તારઃ ] (સત્તાગુણકા)
વિસ્તાર હૈ . [યઃ ખલુ ] (ઉનમેં પરસ્પર) જો [તસ્ય અભાવઃ ] ‘ઉસકા અભાવ’ અર્થાત્
‘ઉસરૂપ હોનેકા અભાવ’ હૈ [સઃ ] વહ [તદ્ભાવઃ ] ‘તદ્ -અભાવ’ [અતદ્ભાવઃ ] અર્થાત્
અતદ્ભાવ હૈ ..૧૦૭..
ટીકા : — જૈસે એક ૧મોતિયોંકી માલા ‘હાર’કે રૂપમેં, ‘સૂત્ર’ (ધાગા) કે રૂપમેં
ઔર ‘મોતી’ કે રૂપમેં — (ત્રિધા) તીન પ્રકારસે વિસ્તારિત કી જાતી હૈ, ઉસીપ્રકાર એક ‘દ્રવ્ય,’
દ્રવ્યકે રૂપમેં, ‘ગુણ’કે રૂપમેં ઔર ‘પર્યાય’કે રૂપમેં — તીન પ્રકારસે વિસ્તારિત કિયા
જાતા હૈ .
ઔર જૈસે એક મોતિયોંકી માલાકા શુક્લત્વ ગુણ, ‘શુક્લ હાર,’ ‘શુક્લ ધાગા’, ઔર
‘શુક્લ મોતી’, — ઐસે તીન પ્રકારસે વિસ્તારિત કિયા જાતા હૈ, ઉસીપ્રકાર એક દ્રવ્યકા સત્તાગુણ
‘સત્દ્રવ્ય’, ‘સત્ગુણ’, ઔર ‘સત્પર્યાય’, — ઐસે તીન પ્રકારસે વિસ્તારિત કિયા જાતા હૈ .
ઔર જિસ પ્રકાર એક મોતિયોંકી માલામેં જો શુક્લત્વગુણ હૈ વહ હાર નહીં હૈ, ધાગા
નહીં હૈ યા મોતી નહીં હૈ, ઔર જો હાર, ધાગા યા મોતી હૈ વહ શુક્લત્વગુણ નહીં હૈ; — ઇસપ્રકાર
૧ મોતિયોંકી માલા = મોતી કા હાર, મૌક્તિકમાલા .