અથ સર્વથાઽભાવલક્ષણત્વમતદ્ભાવસ્ય નિષેધયતિ — જં દવ્વં તં ણ ગુણો જો વિ ગુણો સો ણ તચ્ચમત્થાદો .
વાચ્યો ન ભવતિ કેવલજ્ઞાનાદિગુણો વા સિદ્ધપર્યાયો વા, મુક્તજીવકેવલજ્ઞાનાદિગુણસિદ્ધપર્યાયશબ્દૈશ્ચ શુદ્ધસત્તાગુણો વાચ્યો ન ભવતિ . ઇત્યેવં પરસ્પરં પ્રદેશાભેદેઽપિ યોઽસૌ સંજ્ઞાદિભેદઃ સ તસ્ય પૂર્વોક્તલક્ષણતદ્ભાવસ્યાભાવસ્તદભાવો ભણ્યતે . સ ચ તદભાવઃ પુનરપિ કિં ભણ્યતે . અતદ્ભાવઃ સંજ્ઞા- લક્ષણપ્રયોજનાદિભેદ ઇત્યર્થઃ . યથાત્ર શુદ્ધાત્મનિ શુદ્ધસત્તાગુણેન સહાભેદઃ સ્થાપિતસ્તથા યથાસંભવં સર્વદ્રવ્યેષુ જ્ઞાતવ્ય ઇત્યભિપ્રાયઃ ..૧૦૭.. અથ ગુણગુણિનોઃ પ્રદેશભેદનિષેધેન તમેવ સંજ્ઞાદિ- ભેદરૂપમતદ્ભાવં દૃઢયતિ — જં દવ્વં તં ણ ગુણો યદ્દ્રવ્યં સ ન ગુણઃ, યન્મુક્તજીવદ્રવ્યં સ શુદ્ધઃ સન્ ગુણો ન ભવતિ . મુક્તજીવદ્રવ્યશબ્દેન શુદ્ધસત્તાગુણો વાચ્યો ન ભવતીત્યર્થઃ . જો વિ ગુણો સો ણ તચ્ચમત્થાદો ઇસપ્રકાર ઇસ ગાથામેં સત્તાકા ઉદાહરણ દેકર અતદ્ભાવકો સ્પષ્ટતયા સમઝાયા હૈ .
(યહાઁ ઇતના વિશેષ હૈ કિ જો સત્તા ગુણકે સમ્બન્ધમેં કહા હૈ, વહ અન્ય ગુણોંકે વિષયમેં ભી ભલીભાઁતિ સમઝ લેના ચાહિયે . જૈસે કિ : — સત્તા ગુણકી ભાઁતિ એક આત્માકે પુરુષાર્થ ગુણકો ‘પુરુષાર્થી આત્મદ્રવ્ય’ ‘પુરુષાર્થી જ્ઞાનાદિગુણ’ ઔર ‘પુરુષાર્થી સિદ્ધત્વાદિ પર્યાય’ — ઇસપ્રકાર વિસ્તરિત કર સકતે હૈં . અભિન્નપ્રદેશ હોનેસે ઇસપ્રકાર વિસ્તાર કિયા જાતા હૈ, ફિ ર ભી સંજ્ઞા -લક્ષણ -પ્રયોજનાદિ ભેદ હોનેસે પુરુષાર્થગુણકો તથા આત્મદ્રવ્યકો, જ્ઞાનાદિ અન્ય ગુણ ઔર સિદ્ધત્વાદિ પર્યાયકો અતદ્ભાવ હૈ, જો કિ ઉનમેં અન્યત્વકા કારણ હૈ ..૧૦૭..
અબ, સર્વથા અભાવ વહ અતદ્ભાવકા લક્ષણ હૈ, ઇસકા નિષેધ કરતે હૈં : —
અન્વયાર્થ : — [અર્થાત્ ] સ્વરૂપ અપેક્ષાસે [યદ્ દ્રવ્યં ] જો દ્રવ્ય હૈ [તત્ ન ગુણઃ ] વહ ગુણ નહીં હૈ, [યઃ અપિ ગુણઃ ] ઔર જો ગુણ હૈ [સઃ ન તત્ત્વં ] યહ દ્રવ્ય નહીં હૈ . [એષઃ હિ અતદ્ભાવઃ ] યહ અતદ્ભાવ હૈ; [ન એવ અભાવઃ ] સર્વથા અભાવ વહ અતદ્ભાવ નહીં હૈ; [ઇતિ નિર્દિષ્ટઃ ] ઐસા (જિનેન્દ્રદેવ દ્વારા) દરશાયા ગયા હૈ ..૧૦૮..
– આને અતત્પણું જાણવું, ન અભાવને; ભાખ્યું જિને. ૧૦૮.
૨૧૦પ્રવચનસાર[ ભગવાનશ્રીકુંદકુંદ-